Chiều 18/8/2025, tại Khu công nghệ cao Hòa Lạc, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã dự lễ khai trương Trung tâm Dữ liệu quốc gia số 1 – một công trình hiện đại, quy mô hàng đầu Đông Nam Á với diện tích hơn 20 ha. Trong không khí trang trọng nhưng đầy hứng khởi, Thủ tướng ví trung tâm như “trái tim của chuyển đổi số quốc gia”, đồng thời khẳng định dự án thể hiện “niềm tin trao đúng chỗ, trái tim trao đúng người”. Ông cũng giao các cơ quan liên quan chuẩn bị trình Chính phủ ban hành Nghị định về cơ chế đột phá nhằm thúc đẩy sáng tạo và đưa dữ liệu trở thành trụ cột của nền kinh tế.

Lễ khai trương Trung tâm Dữ liệu quốc gia là một dấu mốc đặc biệt không chỉ với ngành công nghệ thông tin, mà với cả tiến trình phát triển của đất nước. Nếu như thế kỷ XX từng được đánh dấu bởi sự khởi công của các nhà máy, công trình công nghiệp mở đường cho thời kỳ công nghiệp hóa, thì việc khánh thành một trung tâm dữ liệu hôm nay chính là tuyên ngôn rằng Việt Nam đã bước vào giai đoạn phát triển dựa trên khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Dữ liệu từ đây trở thành nền tảng cho mọi quyết sách và là tài nguyên chiến lược định hình năng lực cạnh tranh quốc gia.

Trong thời đại số, dữ liệu được ví như “dầu mỏ của thế kỷ XXI”. Nếu dầu mỏ từng quyết định mức độ thịnh vượng và sức mạnh địa chính trị của nhiều quốc gia trong quá khứ, thì hiện nay, quốc gia nào sở hữu và khai thác hiệu quả dữ liệu sẽ nắm lợi thế trong cuộc cạnh tranh toàn cầu. Khác với dầu mỏ, dữ liệu không bị khai thác đến cạn kiệt; ngược lại, càng được phân tích, chia sẻ và ứng dụng, giá trị của nó càng tăng. Vì vậy, Trung tâm Dữ liệu quốc gia có thể coi như “kho dự trữ chiến lược” mới của Việt Nam, thay thế cho những nguồn tài nguyên truyền thống, mở ra một hướng phát triển bền vững và hiện đại hơn.

Hệ thống hạ tầng dữ liệu tập trung, đồng bộ và tiên tiến sẽ giúp bộ máy Chính phủ vận hành hiệu quả hơn, người dân được phục vụ nhanh chóng hơn và doanh nghiệp được tạo thuận lợi trong hoạt động. Khi dữ liệu “lên tiếng thay người dân”, họ không còn phải mang theo hàng loạt giấy tờ và đi lại nhiều nơi. Khi dữ liệu được kết nối và chia sẻ, doanh nghiệp tránh được thủ tục rườm rà, giảm chi phí. Và khi mọi quy trình được minh bạch hóa, khoảng trống cho sự tùy tiện hay xin-cho cũng sẽ thu hẹp. Một chính quyền vận hành bằng dữ liệu là một chính quyền liêm chính, hiệu quả và gần dân – đó chính là giá trị mà Trung tâm Dữ liệu quốc gia mang đến.

Không chỉ phục vụ quản trị, trung tâm còn là động lực thúc đẩy đổi mới sáng tạo. Những công nghệ như trí tuệ nhân tạo, big data, IoT hay điện toán đám mây đều cần một nền tảng dữ liệu đủ lớn, đủ an toàn và đáng tin cậy. Đây sẽ là nơi hình thành và lan tỏa hệ sinh thái đổi mới sáng tạo: từ các viện nghiên cứu, trường đại học đến doanh nghiệp công nghệ, từ các tập đoàn lớn đến những startup khát vọng. Các tập dữ liệu khổng lồ sẽ là “đất lành” để trí tuệ Việt sáng tạo sản phẩm, dịch vụ và mô hình kinh doanh mới. Không loại trừ khả năng, trong tương lai gần, những nền tảng AI mang thương hiệu Việt có thể được khai sinh từ chính trung tâm này, góp phần đưa Việt Nam lên bản đồ công nghệ toàn cầu.

Ý nghĩa của công trình vượt ra ngoài phạm vi kinh tế, mà còn liên quan đến củng cố sức mạnh quốc gia và nâng tầm vị thế Việt Nam trên trường quốc tế. Trong thế giới phẳng, ai sở hữu dữ liệu, người đó nắm giữ cả quyền lực mềm và quyền lực cứng. Việc Việt Nam làm chủ một trung tâm dữ liệu hiện đại, quy mô hàng đầu khu vực là tuyên bố về khả năng bảo đảm an ninh số, chủ quyền không gian mạng. Đây là “lá chắn” vững chắc bảo vệ đất nước thời đại mới, đồng thời là dấu hiệu tăng niềm tin cho các đối tác và nhà đầu tư khi hợp tác với một Việt Nam minh bạch, an toàn và hiện đại.

Tuy nhiên, lễ khai trương mới chỉ là điểm bắt đầu. Để dữ liệu thực sự trở thành “dòng chảy của phát triển”, cần hoàn thiện thể chế nhằm thúc đẩy việc chia sẻ và khai thác dữ liệu, cần đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, và cần xây dựng văn hóa sử dụng dữ liệu một cách sáng tạo, nhân văn và có trách nhiệm. Bởi dữ liệu nếu bị đóng kín chỉ là những con số vô nghĩa; chỉ khi được phân tích, kết nối và ứng dụng, dữ liệu mới trở thành tri thức, tài sản và sức mạnh để quốc gia bứt phá.

Vì vậy, sự kiện này không đơn thuần là khánh thành một công trình công nghệ, mà là lễ mở màn cho một kỷ nguyên mới – kỷ nguyên của tri thức. Nó thể hiện sự chuyển dịch từ nền kinh tế dựa vào tài nguyên thiên nhiên sang nền kinh tế dựa vào tài nguyên dữ liệu. Nó cũng khẳng định rằng trong thế kỷ XXI, Việt Nam sẽ không chỉ tiến lên bằng ý chí hay nguồn lực sẵn có, mà bằng khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và trí tuệ con người.

Khi Thủ tướng gọi Trung tâm Dữ liệu quốc gia là “trái tim của chuyển đổi số quốc gia”, đó là sự khẳng định rõ ràng: công trình này không chỉ là một hạ tầng công nghệ, mà là trái tim bơm năng lượng cho toàn bộ cơ thể Việt Nam trong thời đại số. Từ trái tim ấy, các dòng dữ liệu sẽ lan tỏa đến mọi ngành, mọi lĩnh vực, nuôi dưỡng tri thức và mở ra những chân trời phát triển mới. Và đó cũng là lời gửi gắm cho tương lai: một Việt Nam xanh hơn, sáng tạo hơn, hiện đại và hùng cường hơn.

Duong Huy