Ngày 29/8, tại Trung tâm Hội chợ Triển lãm Quốc gia (Đông Anh, Hà Nội), Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) đã chủ trì tổ chức Diễn đàn “Tương lai Khoa học Công nghệ, Đổi mới sáng tạo và Chuyển đổi số Quốc gia”.

Sự kiện này là một trong những hoạt động trọng điểm hướng tới kỷ niệm 80 năm Quốc khánh (2/9/1945 – 2/9/2025) và nằm trong chuỗi chương trình thuộc Triển lãm thành tựu Khoa học Công nghệ, Đổi mới sáng tạo và Chuyển đổi số Quốc gia.

Khẳng định vai trò then chốt của KHCN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số

Phát biểu tại Diễn đàn, Bộ trưởng Bộ KH&CN Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh đây là dịp có ý nghĩa đặc biệt để nhìn lại chặng đường đã qua, nhận diện các xu thế mới, đồng thời cùng nhau xây dựng tầm nhìn và tư duy chiến lược cho thập kỷ tới về Khoa học công nghệ, Đổi mới sáng tạo và Chuyển đổi số. Ông khẳng định bộ ba này đóng vai trò trung tâm trong quá trình phát triển đất nước.

Bộ trưởng nêu rõ rằng trong suốt 80 năm, Khoa học và Công nghệ luôn đồng hành cùng dân tộc vượt qua chiến tranh, tái thiết và đưa Việt Nam hội nhập quốc tế.

Hiện nay, chúng ta bước vào kỷ nguyên của trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn, năng lượng xanh và kinh tế số—một thời đại mà tri thức, sáng tạo và công nghệ trở thành nguồn lực sản xuất quan trọng nhất. Đảng và Nhà nước đã xác định Khoa học công nghệ, Đổi mới sáng tạo và Chuyển đổi số là động lực trung tâm, then chốt và có tính đột phá đối với phát triển nhanh và bền vững.

Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cho rằng: “Đổi mới lần thứ nhất của Việt Nam là Đổi mới 1986, mở ra con đường hội nhập và nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Đổi mới lần thứ hai chính là đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, xây dựng hệ sinh thái mới với sự tham gia của doanh nghiệp, nhà khoa học, người dân và Nhà nước cùng tạo ra giá trị.

Nếu Đổi mới lần thứ nhất giúp đất nước thoát nghèo, thì Đổi mới lần thứ hai nhằm vượt bẫy thu nhập trung bình để trở thành quốc gia phát triển có thu nhập cao. Nếu động lực của Đổi mới lần một là nông nghiệp, công nghiệp, gia công và lắp ráp, thì Đổi mới lần hai đặt Khoa học công nghệ, Đổi mới sáng tạo và Chuyển đổi số làm trụ cột trung tâm.”

Cam kết hành động: làm chủ công nghệ và phát triển hệ sinh thái đổi mới

Bộ trưởng nhấn mạnh Diễn đàn không chỉ nhằm thảo luận cơ hội và thách thức mà còn là nơi khẳng định cam kết hành động chung: làm chủ những công nghệ chiến lược—bởi không làm chủ công nghệ đồng nghĩa với nguy cơ mất chủ quyền—và xây dựng hệ thống đổi mới sáng tạo quốc gia gắn liền với nhu cầu thực tiễn của doanh nghiệp và xã hội.

Ông cũng nhấn mạnh việc xây dựng quốc gia khởi nghiệp sáng tạo và khởi nghiệp dựa trên công nghệ số; phát triển thể chế và công cụ số để doanh nghiệp Việt Nam có thể tối ưu hóa nguồn lực.

Theo Bộ trưởng, cam kết hành động còn bao gồm đẩy mạnh chuyển đổi số toàn dân và toàn diện. “Toàn dân” nghĩa là mọi người dân đều tham gia và hưởng lợi, không ai bị bỏ lại phía sau; “toàn diện” là chuyển đổi số hiện diện trong mọi lĩnh vực, mọi cấp độ, bao gồm hạ tầng số, dữ liệu số, kỹ năng số và an toàn, an ninh mạng. Đặc biệt, phải biến KHCN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số thành sức mạnh giúp Việt Nam vươn lên, hiện thực hóa mục tiêu về một đất nước phồn vinh và hạnh phúc.

Thành tựu và khoảng cách cần thu hẹp

Trong báo cáo tại Diễn đàn, Thứ trưởng Bộ KH&CN Hoàng Minh nhấn mạnh Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị xác định ba trụ cột—Khoa học công nghệ, Đổi mới sáng tạo và Chuyển đổi số—là động lực trung tâm cho phát triển kinh tế – xã hội. Lần đầu tiên, ba lĩnh vực này được đặt chung trong một nghị quyết và thuộc cùng một Bộ quản lý.

Về KHCN, Việt Nam đã đạt những kết quả đáng kể trong các lĩnh vực như công nghệ sinh học, vật liệu mới, năng lượng tái tạo… Nhiều thành tựu như chủ động sản xuất vaccine cho người và vật nuôi, công nghệ nông nghiệp, năng lượng tái tạo và kinh tế xanh đã được ghi nhận.

Tuy nhiên, khoảng cách vẫn còn lớn khi chi tiêu cho nghiên cứu và phát triển (R&D) mới đạt 0,5% GDP—thấp hơn mức trung bình thế giới 2,4%. Nghị quyết 57 đặt mục tiêu đến 2030 nâng chi R&D lên 2% GDP, trong đó xã hội đóng góp hơn 60% tổng chi.

Đối với đổi mới sáng tạo, nếu KHCN và đổi mới sáng tạo đóng góp khoảng 4% tăng trưởng GDP thì riêng đổi mới sáng tạo chiếm đến 3%, phản ánh vai trò lan tỏa và gắn với toàn xã hội của hoạt động này.

Hệ sinh thái khởi nghiệp của Việt Nam hiện khá năng động với hơn 3.000 startup vào năm 2024 và tổng đầu tư mạo hiểm đạt 1 tỷ USD. Những điển hình như VinFast của Vingroup hay các giải pháp AI của FPT cho thấy tiềm năng phát triển. Tuy vậy, số lượng sáng chế vẫn còn thấp, tỷ lệ thương mại hóa chỉ đạt 5%–7%. Nghị quyết đặt mục tiêu tăng số đơn sáng chế 16%–18% mỗi năm và nâng tỷ lệ thương mại hóa lên 8%–10%.

Về chuyển đổi số, Việt Nam đứng thứ 52/193 quốc gia theo Chỉ số Chính phủ điện tử năm 2024; 80% dịch vụ công trực tuyến đã đạt mức độ 4 và kinh tế số đóng góp 16% GDP.

Nhưng vẫn tồn tại các thách thức về hạ tầng số chưa đồng đều, an ninh mạng và kỹ năng số của người dân. Mục tiêu đặt ra đến 2030 là kinh tế số đạt 30% GDP, 5G phủ sóng toàn quốc và 80% giao dịch không tiền mặt. Chuyển đổi số được kỳ vọng giúp GDP tăng thêm 1,5%–2% mỗi năm nhờ tối ưu hoạt động quản trị và sản xuất.

Bốn phiên làm việc chuyên sâu

Diễn đàn gồm 4 phiên chuyên đề. Phiên 1 tập trung vào tương lai KHCN, đặc biệt là các công nghệ nền tảng và công nghệ chiến lược. Phiên 2 bàn về các giải pháp thúc đẩy đổi mới sáng tạo và xây dựng hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo quốc gia.

Phiên 3 xoay quanh chuyển đổi số, nhất là hạ tầng số và xã hội số, với nội dung liên quan đến tương lai hạ tầng số quốc gia; ứng dụng chuyển đổi số trong quản trị nhà nước, y tế, giáo dục, tài chính, nông nghiệp; và liên kết chuyển đổi số với đổi mới sáng tạo nhằm thúc đẩy tăng trưởng GDP hai con số.

Phiên 4 là tọa đàm chuyên sâu về: phát triển nhân lực cho tương lai KHCN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số; hoàn thiện cơ chế – chính sách – pháp luật; thúc đẩy hợp tác quốc tế; và phát huy vai trò dẫn dắt của doanh nghiệp công nghệ.

Các bài tham luận và thảo luận tại Diễn đàn tập trung trả lời các câu hỏi lớn: Việt Nam cần làm gì để nắm bắt và phát triển các công nghệ chiến lược? Làm sao xây dựng hệ sinh thái đổi mới sáng tạo hội nhập quốc tế? Làm thế nào để phát triển hạ tầng số bảo đảm chủ quyền quốc gia? Và doanh nghiệp Việt Nam phải làm gì để tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu?

Diễn đàn không chỉ là nơi để cộng đồng KHCN, đổi mới sáng tạo và doanh nghiệp công nghệ trong và ngoài nước chia sẻ tầm nhìn, kết nối nguồn lực, mà còn là sự kiện thể hiện quyết tâm đưa KHCN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trở thành động lực trung tâm thúc đẩy phát triển nhanh và bền vững của Việt Nam trong giai đoạn mới.

Duong Huy