Về mô hình đầu tư, Nghị định lần đầu tiên cho phép các chủ thể tư nhân, quỹ đầu tư và nhà đầu tư thiên thần cùng tham gia với Nhà nước trong việc đầu tư vào các dự án khoa học – công nghệ và đổi mới sáng tạo. Trước đây, cơ chế chủ yếu chỉ dừng ở mức đồng tài trợ, thiếu hành lang pháp lý rõ ràng để khu vực tư nhân có thể góp vốn.

Bên cạnh đó, Nghị định mở đường cho việc tổ chức quỹ dưới mô hình công ty trách nhiệm hữu hạn hoặc công ty cổ phần; đồng thời cho phép thuê các công ty quản lý quỹ đã được cấp phép hợp pháp, kể cả doanh nghiệp tư nhân, để thực hiện việc quản lý, đầu tư, giám sát và điều hành quỹ. Đây là điểm nhấn quan trọng, giúp tạo môi trường đầu tư thông thoáng hơn và thu hút khu vực tư nhân cùng tham gia với Nhà nước trong phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo.

Ông Lương Văn Thường, Trưởng phòng Khởi nghiệp sáng tạo (Cục Khởi nghiệp và Doanh nghiệp công nghệ, Bộ KH&CN), cho biết Nghị định 264 đã quy định rõ ràng tỷ lệ góp vốn, quy mô quỹ, cơ chế chấp nhận rủi ro và phân bổ lợi nhuận, từ đó tạo sức hút đối với dòng vốn tư nhân vào các dự án khởi nghiệp sáng tạo.

Theo quy định, Bộ KH&CN là cơ quan đại diện chủ sở hữu phần vốn nhà nước tại Quỹ Đầu tư mạo hiểm Quốc gia; trong khi đó, Ủy ban nhân dân cấp tỉnh giữ vai trò tương tự với Quỹ Đầu tư mạo hiểm của địa phương.

Quỹ quốc gia có vốn ban đầu 500 tỷ đồng và trong 5 năm đầu phải đạt tối thiểu 2.000 tỷ đồng, từ nguồn ngân sách kết hợp với vốn huy động từ các tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước. Đối với quỹ địa phương, quy mô do từng tỉnh, thành phố quyết định tùy theo khả năng ngân sách và nhu cầu phát triển.

Một điểm đáng chú ý là Nghị định cho phép các quỹ được thành lập hoặc góp vốn vào những quỹ đầu tư khác trong nước hoặc quốc tế theo mô hình “Quỹ của các Quỹ” (Fund of Funds) – mô hình đã được nhiều quốc gia áp dụng thành công.

Về quản lý rủi ro, Nghị định quy định tổng mức tổn thất từ hoạt động đầu tư sử dụng vốn điều lệ không được vượt quá 50%.

Đột phá nằm ở việc quỹ không phải bảo toàn vốn cho từng khoản đầu tư riêng lẻ; hiệu quả sẽ được đánh giá trên toàn bộ danh mục đầu tư trong suốt chu kỳ hoạt động. Đây là cách tiếp cận phù hợp với bản chất rủi ro cao của đầu tư mạo hiểm.

Nghị định cũng đưa ra cơ chế miễn trừ trách nhiệm cho người quản lý, điều hành quỹ nếu tổn thất xảy ra do nguyên nhân khách quan và họ đã tuân thủ đúng các nguyên tắc đầu tư, quy trình thẩm định, hành động minh bạch và trung thực. Quy định này góp phần khuyến khích đội ngũ quản lý quỹ mạnh dạn, chủ động và có tinh thần trách nhiệm – một yếu tố then chốt để đầu tư mạo hiểm phát triển thực chất.

Ngoài ra, Quỹ Đầu tư mạo hiểm Quốc gia được phép trích tối đa 5% lợi nhuận sau thuế để tái đầu tư, hỗ trợ trở lại cho hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo quốc gia, hình thành vòng tròn khép kín giữa đầu tư – tăng trưởng – tái đầu tư, thể hiện định hướng “lấy đầu tư nuôi dưỡng đổi mới sáng tạo”.

Để Nghị định 264/2025/NĐ-CP sớm đi vào thực tế, Bộ KH&CN đang triển khai nhiều nhiệm vụ trọng tâm. Trước hết, Bộ sẽ lựa chọn những thành viên sáng lập có năng lực và uy tín để thành lập Quỹ Đầu tư mạo hiểm Quốc gia, đồng thời xây dựng hoàn chỉnh bộ khung vận hành gồm điều lệ, chiến lược đầu tư và kế hoạch hoạt động chi tiết.

Song song đó, Bộ sẽ tổ chức hội thảo, tọa đàm nhằm phổ biến nội dung Nghị định đến cộng đồng doanh nghiệp, các quỹ đầu tư và các bên liên quan. Ở cấp địa phương, Bộ dự kiến phối hợp với Bắc Ninh, Hải Phòng, Đà Nẵng, TPHCM và Cần Thơ – những địa phương có tiềm năng mạnh về khoa học, công nghệ – để hướng dẫn thành lập và vận hành quỹ đầu tư mạo hiểm phù hợp điều kiện từng vùng.

Bộ KH&CN cũng tích cực làm việc với các tổ chức và quỹ đầu tư quốc tế lớn để thúc đẩy hợp tác, chia sẻ kinh nghiệm và thu hút nguồn lực nước ngoài vào hệ sinh thái đầu tư mạo hiểm của Việt Nam.

Nghị định 264/2025/NĐ-CP được giới chuyên môn đánh giá là bước ngoặt trong chính sách phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo tại Việt Nam. Lần đầu tiên, hoạt động đầu tư mạo hiểm có hành lang pháp lý rõ ràng, minh bạch, tạo điều kiện để nguồn lực công – tư cùng hội tụ, hỗ trợ ý tưởng, công nghệ và doanh nghiệp sáng tạo phát triển.

Với khung pháp lý mới này, Việt Nam không chỉ kiến tạo thị trường đầu tư mạo hiểm chuyên nghiệp mà còn tạo động lực mạnh mẽ để dòng vốn xã hội chảy vào khoa học, công nghệ, góp phần thúc đẩy kinh tế tri thức, khởi nghiệp sáng tạo và phát triển bền vững.

Duong Huy