Theo số liệu thống kê của Bộ Tài nguyên và Môi trường (TN và MT), từ năm 2000 đến năm 2010, diện tích đất đô thị ở Việt Nam tăng lên 700 nghìn ha (bình quân tăng 2,8%/năm). Dự báo, đến năm 2020, đất đô thị toàn quốc đạt khoảng gần hai triệu ha. Quỹ đất đô thị tăng thời gian qua đã góp phần hình thành mạng lưới đô thị phân bố tương đối hợp lý trên cả nước, đồng thời thúc đẩy quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Tuy nhiên, tỷ lệ đất dành cho xây dựng cơ sở hạ tầng còn thấp, trung bình chiếm khoảng 29,7% diện tích đất đô thị, nhiều đô thị chỉ chiếm từ 10% đến 15%. Bên cạnh đó, diện tích đất dành cho cây xanh, diện tích mặt nước (ao, hồ), sân chơi và các công trình công cộng khác cũng thiếu, chưa đáp ứng các yêu cầu về phát triển đô thị bền vững. Trong khi đó, tại một số địa phương, nhiều diện tích mặt nước, cây xanh bị san lấp, chuyển đổi mục đích sử dụng.

Tổng Cục trưởng Môi trường (Bộ TN và MT) Nguyễn Văn Tài cho rằng, bên cạnh việc thiếu các loại đất dành cho xây dựng kết cấu hạ tầng, các đô thị ở Việt Nam hiện nay có chất lượng môi trường đất bị ô nhiễm ngày càng gia tăng. Nguyên nhân là do đất chịu tác động của các chất thải từ hoạt động công nghiệp, xây dựng, sinh hoạt và các bãi chôn lấp rác thải; các chất độc hóa học tồn lưu. Chẳng hạn, nước thải từ khu vực sản xuất, các khu dân cư không qua xử lý xả thẳng ra môi trường theo kênh, mương ngấm vào đất, gây ô nhiễm đất và làm thay đổi hàm lượng các chất hóa học trong đất. Hiện nay, hầu hết nước thải sinh hoạt ở các đô thị đều không được xử lý mà được xả thẳng ra môi trường. Một số kênh, mương, hồ, ao trong các khu vực đô thị đã trở thành những nơi tiếp nhận nước thải sinh hoạt, thường xuyên bị ô nhiễm, nhất là ở các đô thị lớn như Hà Nội, TP Hồ Chí Minh. Mặt khác, nhiều cơ sở sản xuất không xử lý nước thải, một số bệnh viện và cơ sở y tế lớn với hệ thống xử lý nước thải hoạt động không hiệu quả đã góp phần gây ô nhiễm nguồn nước. Nguồn nước mặt bị ô nhiễm này ngấm vào đất, gây ô nhiễm đất. Ngoài ra, một số khu vực là nơi chứa đựng và lưu trữ các chất thải của quá trình sản xuất, hay chất thải rắn sinh hoạt tiềm tàng nhiều nguy cơ gia tăng ô nhiễm đất. Tại khu vực đô thị, chỉ có khoảng 15% số bãi chôn lấp chất thải rắn bảo đảm tiêu chuẩn vệ sinh. Nước rỉ từ các hầm ủ, bãi chôn lấp không được xử lý theo quy định sẽ ngấm xuống đất gây ô nhiễm đất và nước ngầm.

Theo các nhà khoa học, chất thải gây ô nhiễm đất ở mức cao tại các đô thị hiện nay chủ yếu là chất tẩy rửa, thuốc nhuộm, mầu vẽ, hóa chất và chất thải từ công nghiệp sản xuất pin, thuộc da, công nghiệp sản xuất hóa chất. Nhiều loại chất hữu cơ có trong nước cống, rãnh thành phố, nước thải công nghiệp được sử dụng làm nguồn nước tưới tiêu trong sản xuất nông nghiệp, cũng là tác nhân gây ô nhiễm đất. Đáng lo ngại, đất bị ô nhiễm sẽ ảnh hưởng trực tiếp sức khỏe con người thông qua tiếp xúc trực tiếp với đất, hoặc qua đường hô hấp do sự bốc hơi của chất gây ô nhiễm đất. Sự xâm nhập của ô nhiễm đất vào tầng nước ngầm cũng trở thành mối nguy hiểm tiềm tàng đe dọa sức khỏe của người dân. Do vậy, để khắc phục tình trạng ô nhiễm môi trường đất ở các đô thị, trước mắt, Bộ TN và MT cần tiếp tục phối hợp các bộ, ngành liên quan rà soát, bổ sung, hoàn thiện các chính sách, văn bản, quy định về bảo vệ môi trường (BVMT) đô thị. Tập trung rà soát, đánh giá tác động môi trường, công trình, biện pháp BVMT của các dự án lớn có nguy cơ cao gây ô nhiễm môi trường, nhất là các dự án ở gần các khu vực đô thị, tập trung đông dân cư. UBND các tỉnh, thành phố tập trung xử lý triệt để, di dời các cơ sở gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng ra khỏi khu dân cư; điều tra, đánh giá, khoanh vùng và có kế hoạch xử lý các khu vực ô nhiễm tồn lưu trên địa bàn, nhất là các khu vực gần hoặc trong khu vực dân cư, đô thị.

Mặt khác, cần tập trung đầu tư xây dựng các khu xử lý chất thải tập trung, nước thải tập trung; khắc phục, cải tạo chất lượng nước các hồ, ao, kênh, mương, sông chảy qua các khu đô thị, khu dân cư bị ô nhiễm, khu vực bị nhiễm độc hóa chất, thuốc bảo vệ thực vật, khu vực đất bị nhiễm đi-ô-xin trong chiến tranh; đầu tư và phát triển hệ thống hạ tầng kỹ thuật đô thị; quy hoạch đô thị theo hướng phát triển xanh, bền vững, hài hòa giữa phát triển kinh tế - xã hội và BVMT; xây dựng các mô hình điểm về quản lý và BVMT đô thị và nhân rộng trên phạm vi cả nước… Đó sẽ là các giải pháp hữu hiệu nhằm từng bước hạn chế ô nhiễm môi trường đất tại các đô thị hiện nay.

Nhandan.com.vn