Đẩy mạnh tuyên truyền, phổ biến tri thức khoa học và công nghệ
Để khoa học và công nghệ (KH&CN) thực sự trở thành động lực quan trọng để phát triển kinh tế - xã hội và bảo vệ Tổ quốc; nền tảng và động lực để đổi mới mô hình tăng trưởng; tiêu chí nâng cao sức mạnh tổng hợp, nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả, năng lực cạnh tranh của nền kinh tế; một trong những khâu đột phá để phát triển nhanh và bền vững, truyền thông KH&CN đóng vai trò hết sức quan trọng.
Trước hết, truyền thông giữ vai trò chủ đạo trong công tác giới thiệu, phổ biến đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước coi phát triển KH&CN là quốc sách hàng đầu, động lực quan trọng để phát triển kinh tế - xã hội và bảo vệ Tổ quốc. Qua các kênh truyền thông, người dân cũng như các cấp quản lý ý thức được vai trò của KH&CN có tính chất quyết định phát triển lực lượng sản xuất, nâng cao tính cạnh tranh và hiệu quả của sản phẩm, hàng hóa và của cả nền kinh tế. Không chỉ dừng lại ở mức nhận thức, truyền thông phải tạo được sự đồng thuận, ủng hộ, tham gia của toàn xã hội, biến thành hành động, đẩy mạnh hơn nữa việc áp dụng KH&CN vào công tác quản lý, sản xuất và đời sống.
Chiến lược phát triển KH&CN Việt Nam giai đoạn 2011-2020 đã xác định hoạt động tuyên truyền, phổ biến KH&CN là một trong 6 giải pháp chủ yếu để phát triển KH&CN Việt Nam: “Đẩy mạnh hoạt động truyền thông và tuyên truyền sâu rộng trong xã hội, đặc biệt là trong các doanh nghiệp về chủ trương, chính sách, pháp luật về KH&CN, về vai trò động lực then chốt của KH&CNđối với sự nghiệp xây dựng và phát triển đất nước nhằm nâng cao tinh thần tự lực, tự cường, sự đồng thuận và ủng hộ mạnh mẽ của cả hệ thống chính trị đối với hoạt động khoa học và công nghệ; tạo không khí thi đua lao động sáng tạo, nghiên cứu, ứng dụng KH&CN trong hoạt động sản xuất, kinh doanh và mọi lĩnh vực của đời sống xã hội; nâng cao tinh thần trách nhiệm của tổ chức, cá nhân hoạt động KH&CN đối với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ tổ quốc.”
Một vai trò trọng yếu khác của truyền thông KH&CN là tuyên truyền, phổ biến, đưa nhanh các tri thức KH&CN vào thực tiễn sản xuất và đời sống. Chiến lược phát triển KH&CN Việt Nam giai đoạn 2011-2020 cũng nhấn mạnh cần: “Nhân rộng và tăng cường mô hình phổ biến kiến thứcKH&CN phục vụ phát triển kinh tế - xã hội, xóa đói, giảm nghèo, xây dựng nông thôn mới tại các địa phương.”
Nhận thức được tầm quan trọng của truyền thông KH&CN, những năm gần đây, Hải Phòng đã có nhiều nỗ lực và thực sự đã có những thành tựu quan trọng trong hoạt động này. Đề án Nhiệm vụ và giải pháp phát triển KH&CN phục vụ sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá và hội nhập quốc tế thành phố Hải Phòng đến năm 2020, định hướng 2030 của Ủy ban nhân dân trình Hội đồng nhân dân thành phố khóa XIV tại Kỳ họp thứ 6 có nhận định: “Hoạt động thông tin KH&CN đã được thành phố quan tâm nhiều và có những chuyển biến quan trọng, góp phần không nhỏ trong việc tuyên truyền đường lối, chủ trương, chính sách và các quy định của pháp luật về KH&CN đến với nhân dân, phổ biến tri thức, nâng cao dân trí KH&CN; cung cấp thông tin KH&CN phục vụ quản lý nhà nước, phục vụ nghiên cứu, triển khai, phục vụ sản xuất và đời sống”.
Tuy nhiên, cũng như các tỉnh, thành phố khác trong cả nước, hoạt động tuyên truyền, phổ biến KH&CN Hải Phòng còn nhiều bất cập như: Số lượng các sản phẩm truyền thông KH&CN còn ít, chưa phong phú, chưa phản ánh kịp thời hoạt động KH&CN của thành phố, chưa đáp ứng được nhu cầu thông tin về KH&CN cho quảng đại quần chúng; Tính chuyên nghiệp của truyền thông KH&CN còn yếu, nhiều sản phẩm truyền thông chưa mang tính chuyên sâu, khả năng thể hiện tính khoa học kém. Phương thức truyền tải nội dung thông tin chưa thu hút người đọc, người nghe, người xem; Hoạt động giới thiệu những thành tựu, kết quả KH&CN, tuyên truyền, vận động ứng dụng tiến bộ KH&CN chưa thực sự hiệu quả;...
Phân tích nguyên nhân của tình trạng mặc dù chúng ta đã rất nỗ lực triển khai nhưng công tác truyền thông KHCN vẫn chưa đạt được kết quả như mong đợi trên, trong cuộc trả lời phỏng vấn được đăng trên báo Điện tử Đại biểu nhân dân 23/09/2013, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ - Nguyễn Quân đã phát biểu về những khó khăn, bất cập của truyền thông KH&CN:
Khó khăn thứ nhất của công tác truyền thông là KHCN là lĩnh vực chuyên sâu, chuyên môn hóa cao. Trong khi đó, những người làm công tác truyền thông lại chưa am hiểu sâu về KHCN; Còn những người làm khoa học hiểu rất rõ về chuyên môn nhưng không có nghiệp vụ truyền thông. Chưa kể họ cũng có tâm lý ngại va chạm, né tránh dư luận xã hội.
Khó khăn thứ hai, nguồn lực cho hoạt động truyền thông KHCN đang rất yếu và thiếu; tài chính còn khó khăn; cơ sở vật chất cũng hạn chế.
Khó khăn thứ ba, đất nước ta ở trình độ phát triển còn thấp, mới vượt qua ngưỡng của một nước có thu nhập trung bình. Người dân còn nghèo, phải lo cuộc sống thường nhật và những vấn đề cấp bách như giáo dục, y tế, sản xuất... Vì thế, sự quan tâm của các cấp, kể cả cấp quản lý đến người dân về KHCN cũng như truyền thông KHCN còn hạn chế…
Hải Phòng đang nỗ lực phát triển KH&CN nhằm phục vụ có hiệu quả sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá và hội nhập quốc tế của thành phố. Và một trong 8 giải pháp được đề ra trong các Nghị quyết của Thành uỷ, Hội đồng Nhân dân thành phố về KH&CN là Phát triển thông tin khoa học và công nghệ, trong đó nhấn mạnh: “Tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến tri thức khoa học và công nghệ góp phần nâng cao dân trí phục vụ phát triển kinh tế - xã hội, xoá đói giảm nghèo, xây dựng nông thôn mới.”
Để làm tốt, có hiệu quả nhiệm vụ này, ý kiến phát biểu của Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ - Nguyễn Quân tật có giá trị:
Để hoạt động này hiệu quả hơn, vấn đề quan trọng nhất là con người. Thời gian tới cần có đào tạo đội ngũ cán bộ truyền thông giỏi cả chuyên môn và giỏi nghiệp vụ báo chí. Những người làm chuyên môn phải chủ động cung cấp thông tin và những người làm truyền thông cũng chủ động đến với nhà khoa học.
Nhà nước cần quan tâm đầu tư, tạo ra nguồn lực nhất định cho truyền thông. Ví dụ, bố trí kinh phí tuyên truyền vào đề tài, dự án của các nhà khoa học. Khi lập dự toán phải có mục tuyên truyền phổí biến kết quả nghiên cứu, tổ chức hội nghị hội thảo. Cần có kinh phí đào tạo nghiệp vụ cho phóng viên về KHCN, đào tạo về nghiệp vụ truyền thông cho cán bộ khoa học, thậm chí có cả những khóa đào tạo trong nước và nước ngoài; chú trọng đầu tư cơ sở vật chất cho các cơ sở truyền thông chuyên nghiệp.
Cơ quan quản lý KH&CN cần phối hợp chặt chẽ với các cơ quan thông tấn, báo chí xây dựng những chương trình, hoạt động thu hút được sự quan tâm của toàn xã hội. Khi nhận thức của toàn xã hội về KH&CN thay đổi, thấy KH&CN thực sự là một trong những yếu tố quyết định của quá trình CNH - HĐH, là yếu tố quyết định cho sự phát triển của quốc gia, thì khi đó, truyền thông KH&CN mới có chỗ đứng xứng đáng trong xã hội.
Haiphong.gov.vn