Ngày 14/6/2025, tại Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV đã thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tiêu chuẩn và Quy chuẩn kỹ thuật (Luật số 70/2025/QH15) với 432/ đại biểu tán thành, tương đương hơn 90%

Đây là con số thể hiện quyết tâm cao trong việc đổi mới quản trị kỹ thuật và nâng cao năng lực thể chế. Luật này sẽ chính thức có hiệu lực từ 1/1/2026. Luật sửa đổi lần này mang đến nhiều điểm đột phá. Trước hết là sự phân biệt rõ ràng giữa tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật: tiêu chuẩn được quy định là tự nguyện, là công cụ định hướng thị trường, thúc đẩy sáng tạo, trong khi quy chuẩn kỹ thuật là bắt buộc, đảm bảo an toàn, sức khỏe cộng đồng, bảo vệ môi trường và quyền lợi người tiêu dùng.

Một trong những cải cách quan trọng là việc tăng cường phân cấp, phân quyền cho chính quyền địa phương. Theo Luật, Bộ Khoa học và Công nghệ đề xuất chuyển giao 78 nhiệm vụ cho UBND cấp tỉnh — bao gồm cả các nhiệm vụ phân quyền và phân cấp — trong lộ trình từ năm 2025 đến 2027. Sự phân quyền này cho phép địa phương chủ động hơn trong các công việc như phê duyệt dịch vụ, thẩm định dự án công nghệ thông tin, đăng ký sáng chế hay cấp phép thiết bị bức xạ — giúp rút ngắn thủ tục hành chính, nâng cao hiệu quả phục vụ doanh nghiệp và người dân.

Luật mới cũng đặt ra chiến lược tiêu chuẩn quốc gia (National Standards Strategy) bằng khung pháp lý: đây là lần đầu tiên chiến lược này được luật hóa, khẳng định vai trò trọng yếu của tiêu chuẩn trong phát triển kinh tế, công nghệ và nâng cao năng suất quốc gia. Tiêu chuẩn quốc gia sẽ được xây dựng hài hòa với tiêu chuẩn quốc tế, ưu tiên cho các ngành công nghệ cao, công nghiệp xanh và chuyển đổi số, hướng tới hội nhập sâu rộng.

Về chuyển đổi số, Luật yêu cầu xây dựng Cơ sở dữ liệu quốc gia về tiêu chuẩn, đo lường và chất lượng, là nền tảng để minh bạch hóa thông tin: tiêu chuẩn, quy chuẩn, chứng nhận hợp quy – hợp chuẩn sẽ được công khai, dễ tra cứu, giúp doanh nghiệp giảm chi phí và thời gian tiếp cận. Mô hình này cũng tạo điều kiện cho việc công bố hợp quy, hợp chuẩn trên môi trường điện tử, góp phần hiện đại hóa hoạt động quản lý nhà nước. Về đánh giá sự phù hợp (conformity assessment), Luật sửa đổi minh bạch hóa hơn các quy định liên quan đến thử nghiệm, giám định, chứng nhận hợp chuẩn – hợp quy và công bố phù hợp. Điều này giúp tổ chức, doanh nghiệp dễ dàng hơn trong việc tuân thủ mà vẫn đảm bảo sự tin cậy của thị trường.

Luật cũng khuyến khích mở rộng hợp tác quốc tế trong lĩnh vực tiêu chuẩn, đặc biệt các Hiệp định Thừa nhận lẫn nhau (MRA). Thông qua đó, Việt Nam có thể giảm chi phí kiểm định lặp lại, thuận lợi hóa xuất khẩu hàng hóa sang thị trường quốc tế.

Để triển khai Luật hiệu quả, Chính phủ đã ban hành Kế hoạch hành động thông qua Quyết định 2138/QĐ-TTg ngày 27/9/2025. Theo đó, Bộ KH&CN được giao phối hợp với các bộ, ngành và địa phương xây dựng Nghị định hướng dẫn thi hành Luật, triển khai cơ sở dữ liệu quốc gia, và tổ chức tuyên truyền, phổ biến Luật đến doanh nghiệp và người dân.

Chuyên gia đánh giá, Luật 70/2025/QH15 là “hạ tầng mềm” quan trọng để Việt Nam vừa hỗ trợ đổi mới sáng tạo, vừa duy trì quản lý kỹ thuật hiệu quả Với những cải cách này, doanh nghiệp sẽ có nhiều chủ động hơn trong việc áp dụng tiêu chuẩn, địa phương có trách nhiệm và năng lực cao hơn trong quản lý kỹ thuật, và thị trường Việt Nam ngày càng minh bạch – hướng tới phát triển bền vững và hội nhập quốc tế sâu rộng.

Nguyễn Lan Hương