Ngày 20/5/2025, cộng đồng đo lường toàn cầu đồng loạt kỷ niệm World Metrology Day (Ngày Đo lường Thế giới) với chủ đề năm nay là “Measurements for all times, for all people” (tạm dịch: Đo lường cho mọi thời đại, cho mọi người),

Sự kiên năm nay cũng là để đánh dấu 150 năm kể từ khi Công ước Mét được ký kết — sự kiện mở đầu cho hợp tác quốc tế trong khoa học đo lường.

Chủ để Đo lường cho mọi thời đại, cho mọi người không chỉ là thông điệp về công bằng tiếp cận đo lường, mà còn là lời nhắc về vai trò nền tảng của khoa học đo lường đối với văn minh nhân loại. năm 2025 càng có ý nghĩa đặc biệt khi đánh dấu tròn 150 năm công ước mét – văn kiện mở đầu cho hệ thống hợp tác quốc tế về đơn vị đo lường, từ đó đặt nền móng cho thương mại, khoa học và công nghiệp hiện đại.

Ban tổ chức cho biết chủ đề năm nay hướng đến việc khẳng định rằng đo lường là yếu tố cốt lõi xuyên suốt lịch sử phát triển của loài người, từ thời kỳ sử dụng những thước đo thô sơ đến khi con người định lượng các hạt hạ nguyên tử hay đo lường tín hiệu vũ trụ. bộ poster, video và tài liệu kỹ thuật được công bố dịp này tập trung minh họa vai trò của đo lường trong đời sống: từ việc xác định liều lượng thuốc chính xác trong điều trị bệnh, đánh giá chất lượng không khí, vận hành hệ thống gps, cho đến đo lưu lượng phát thải khí nhà kính để chống biến đổi khí hậu.

Với mốc 150 năm công ước mét, unesco phối hợp cùng cục quốc tế về cân đo (bipm) và tổ chức đo lường hợp pháp quốc tế (oiml) tổ chức chuỗi sự kiện lớn tại paris. các hội nghị chuyên đề thu hút đông đảo đại biểu của chính phủ các nước, viện đo lường quốc gia, chuyên gia khoa học, doanh nghiệp công nghệ và tổ chức tiêu chuẩn hóa. đây là dịp để cộng đồng quốc tế nhìn lại lịch sử hợp tác đo lường, từ những thách thức ban đầu trong việc thống nhất đơn vị, đến khi hệ thống đơn vị quốc tế (si) trở thành ngôn ngữ chung của khoa học toàn cầu.

Các phiên thảo luận tại paris cũng tập trung vào các thách thức mới, đặc biệt là quá trình chuyển đổi số trong đo lường. khi công nghiệp 4.0 hình thành các nhà máy thông minh, hệ thống thiết bị tự động phải dựa vào dữ liệu đo lường chính xác và thời gian thực. điều này đặt ra yêu cầu đảm bảo truy nguyên phép đo, tối ưu hóa các phương pháp hiệu chuẩn và nâng cấp cơ sở hạ tầng đo lường quốc gia. nhiều chuyên gia nhấn mạnh rằng nếu không có một nền tảng đo lường đáng tin cậy, các lĩnh vực như robot tự hành, xe tự lái, thương mại điện tử hay chăm sóc sức khỏe từ xa sẽ không thể đạt độ an toàn và hiệu quả cao.

Tại nhiều quốc gia, ngày đo lường thế giới đã trở thành dịp để các viện đo lường tổ chức hội thảo khoa học, triển lãm thiết bị, các lớp đào tạo và chiến dịch truyền thông hướng đến cộng đồng. mục tiêu là giúp người dân hiểu rằng phép đo hiện diện trong mọi khía cạnh của cuộc sống, ngay cả khi ta không nhận ra. từ chiếc cân điện tử ở siêu thị, đồng hồ đo điện, bộ xét nghiệm y tế hay cảm biến môi trường trong các khu đô thị, tất cả đều phụ thuộc vào chuẩn đo lường quốc gia và quốc tế.

Đoàn đại biểu của Việt Nam do Ủy ban Ttiêu chuẩn đo lường chất lượng  tham dự lễ kỷ niệm tại Paris, đồng thời các đơn vị trong nước triển khai nhiều hoạt động hưởng ứng. tổng cục tiêu chuẩn đo lường chất lượng phối hợp với các trường đại học, viện nghiên cứu và doanh nghiệp tổ chức hội thảo, giới thiệu thiết bị hiệu chuẩn mới, và cập nhật xu hướng quốc tế. Các diễn đàn này tập trung vào vai trò của đo lường trong quản lý chất lượng sản phẩm, an toàn thực phẩm, dược phẩm, vật liệu xây dựng và quyền lợi người tiêu dùng.

Các nhà tổ chức nhấn mạnh rằng đo lường ngày nay không còn chỉ là cân, đo, đong, đếm theo nghĩa truyền thống. trong thời đại số, đo lường gắn liền với hệ sinh thái dữ liệu, nơi thông tin được thu thập từ hàng triệu cảm biến, xử lý tức thời qua thuật toán và phục vụ ra quyết định. điều này đòi hỏi dữ liệu đo phải chính xác, truy nguyên được đến các chuẩn quốc tế và có khả năng chia sẻ an toàn. nếu thiếu những tiêu chuẩn này, việc đổi mới công nghệ, kiểm soát chất lượng và bảo vệ sức khỏe cộng đồng sẽ bị ảnh hưởng.

Nhiều quốc gia cũng tổ chức sự kiện bên lề với nội dung chuyên sâu. Như tại Mỹ, Viện tiêu chuẩn và công nghệ quốc gia (nist) giới thiệu các nghiên cứu mới về đo lường lượng tử, đồng thời trình bày poster về các chuẩn thời gian siêu chính xác phục vụ hệ thống định vị toàn cầu, các mô hình đo lường an ninh mạng, hay phương pháp đánh giá tiêu chuẩn cho cảm biến trong xe tự hành. những hoạt động này nhằm nhấn mạnh rằng đầu tư vào hạ tầng đo lường cũng chính là đầu tư vào năng lực cạnh tranh quốc gia và nền tảng của đổi mới sáng tạo.

Tại nhật bản, viện đo lường quốc gia công bố các nghiên cứu về vật liệu chuẩn, cảm biến nano và đo lường sinh học phục vụ y tế chính xác. trong khi đó, singapore và hàn quốc tập trung vào đo lường trong sản xuất thông minh và chất lượng sản phẩm công nghệ cao. xu hướng chung ở các nước này là tích hợp đo lường ngay từ giai đoạn thiết kế sản phẩm, tạo ra hệ thống kiểm soát chất lượng tự động dựa trên dữ liệu lớn.

Một điểm nhấn trong thông điệp năm nay là bảo đảm khả năng tiếp cận đo lường bình đẳng. nhiều chuyên gia cảnh báo rằng khoảng cách giữa các quốc gia phát triển và đang phát triển trong lĩnh vực đo lường đang ngày càng lớn. để chủ đề đo lường cho mọi người trở thành hiện thực, cần mở rộng chương trình hỗ trợ kỹ thuật, chuyển giao công nghệ hiệu chuẩn và đào tạo chuyên môn. điều này giúp các phòng thí nghiệm và cơ quan kiểm định tại các nước đang phát triển tiếp cận chuẩn quốc tế, từ đó đảm bảo chất lượng sản phẩm và dịch vụ của họ đủ điều kiện tham gia thị trường toàn cầu.

Ý nghĩa của đo lường trong đời sống thể hiện rất rõ qua những ví dụ thường ngày. trong y tế, thiết bị xét nghiệm phải đạt chuẩn đo lường để chẩn đoán chính xác, bởi chỉ một sai số nhỏ cũng ảnh hưởng kết quả điều trị. trong lĩnh vực năng lượng, đo đếm điện và nhiên liệu chính xác giúp người tiêu dùng được đảm bảo quyền lợi, đồng thời tạo cơ sở cho chính sách tiết kiệm năng lượng và giảm phát thải. trong thương mại, hệ thống đo lường trong logistics đảm bảo công bằng giữa người mua và người bán. trong môi trường, đo lường chất lượng không khí và nguồn nước giúp các cơ quan quản lý đưa ra chính sách bảo vệ sức khỏe cộng đồng.

Chính vì vậy, ngày đo lường thế giới không chỉ mang tính chất kỷ niệm mà còn là dịp để cộng đồng cùng nhìn nhận lại tầm quan trọng của đo lường đối với sự ổn định và phát triển của xã hội. trong bối cảnh thế giới phải đối mặt với biến đổi khí hậu, dịch bệnh và chuyển đổi công nghiệp, đo lường chính xác trở thành công cụ thiết yếu giúp đưa ra quyết định minh bạch, khoa học và có trách nhiệm.

Kết thúc chuỗi sự kiện năm 2025, ban tổ chức gửi thông điệp kêu gọi sự tham gia của mọi tầng lớp xã hội, từ học sinh sinh viên đến các nhà làm chính sách và doanh nghiệp. hiểu đúng về đo lường và trân trọng giá trị của nó chính là nền tảng để xây dựng một hệ thống kinh tế – khoa học minh bạch, hiệu quả và hướng đến con người. 150 năm sau công ước mét, khoa học đo lường vẫn tiếp tục chứng minh rằng đây là một trong những trụ cột thầm lặng nhưng quan trọng nhất của sự phát triển nhân loại.

Nguyễn Lan Hương