Hội nghị LMC về đo lường lần thứ 5 với chủ đề “Thúc đẩy hợp tác năng lượng sạch vì một khu vực xanh và bền vững”. Hội nghị năm nay đã thu hút sự tham gia của hơn 150 đại biểu, bao gồm các nhà khoa học, nhà quản lý, chuyên gia đo lường và đại diện các Viện nghiên cứu, Tổ chức quốc tế. Là đại diện chính thức của Việt Nam, ​​Viện Đo lường Việt Nam (VMI)​​ đã và đang tích cực tham gia các hoạt động hợp tác đo lường trong khuôn khổ ​​LMC​​, góp phần nâng cao năng lực đo lường quốc gia và hội nhập quốc tế.

Hợp tác Lancang-Mekong (LMC) về đo lường là một cơ chế hợp tác tiểu vùng được thành lập năm 2018 nhằm thúc đẩy hợp tác kỹ thuật và phát triển bền vững giữa các quốc gia ven sông Mekong, bao gồm Việt Nam, Trung Quốc, Thái Lan, Campuchia, Myanmar và Lào. Đo lường được xem là “xương sống” của hạ tầng chất lượng quốc gia, đóng vai trò then chốt trong việc thúc đẩy tiến bộ khoa học – công nghệ và tạo đà phát triển kinh tế – xã hội

Tiêu chuẩn (standards) và đo lường là những công cụ cốt lõi để đảm bảo tính minh bạch, hiệu quả và an toàn cho các dự án năng lượng tái tạo. Việc sử dụng các tiêu chuẩn quốc gia (TCVN) phù hợp, hài hòa với chuẩn quốc tế, giúp các quốc gia tiểu vùng LMC kết nối tốt hơn trong chuỗi cung ứng năng lượng tái tạo, đồng thời thu hút đầu tư vào các dự án xanh.

Tiêu chuẩn xanh – nền tảng cho phát triển bền vững

Theo báo cáo chưa đầy đủ, Việt Nam hiện có khoảng 400 TCVN liên quan đến chuyển đổi xanh và phát triển bền vững. Những tiêu chuẩn này bao trùm nhiều lĩnh vực như quản lý môi trường, khai thác năng lượng tái tạo, phát thải khí nhà kính, tái chế, thiết kế bao bì xanh, và sử dụng hiệu quả tài nguyên.

Cụ thể, trong lĩnh vực năng lượng: Có hơn 40 TCVN phục vụ hiệu suất năng lượng, thiết lập khung quản lý năng lượng theo mô hình như ISO 50001. Hệ thống pin lưu trữ (BESS) được ưu tiên phát triển tiêu chuẩn để đảm bảo an toàn, khả năng vận hành lâu dài và tích hợp hiệu quả với mạng lưới điện tái tạo. Đối với điện gió, đặc biệt là điện gió ngoài khơi, Việt Nam đang xây dựng các tiêu chuẩn kỹ thuật riêng phù hợp với điều kiện khí hậu, địa chất cũng như xu hướng quốc tế.

Nhờ hệ thống tiêu chuẩn xanh này, Việt Nam đang xây dựng ngôn ngữ kỹ thuật chung – vừa phục vụ quản lý trong nước, vừa kết nối được với đối tác quốc tế và các nhà đầu tư.

Lưu trữ năng lượng – nhân tố then chốt của chuyển đổi năng lượng

Một trong các nội dung được thảo luận sâu tại hội thảo LMC là việc tiêu chuẩn hóa hệ thống lưu trữ năng lượng bằng pin (Battery Energy Storage Systems – BESS). Đây được xem là cấu phần thiết yếu để xử lý tính gián đoạn của nguồn tái tạo như gió và mặt trời, đồng thời tăng tính linh hoạt và ổn định cho hệ thống điện.

Việc xây dựng TCVN cho BESS đã nhận được sự đồng hành của các tổ chức quốc tế như UNDP, cũng như các chuyên gia hàng đầu từ Mỹ, Hàn Quốc, Trung Quốc… Hội thảo chuyên về BESS do STAMEQ phối hợp UNDP tổ chức đã xác định rõ: cần có khung quy chuẩn kỹ thuật, quy định chứng nhận an toàn, tiêu chuẩn vận hành để thúc đẩy sử dụng BESS ở quy mô lớn.

Ngoài ra, các tiêu chuẩn BESS mới được công bố (ví dụ 15 TCVN về hệ thống pin lưu trữ) tạo nền tảng kỹ thuật quan trọng cho việc phát triển năng lượng sạch tại Việt Nam.

Cũng trong chương trình Hội nghị, Viện Đo lường Quốc gia Trung Quốc (NIM) và VMI đã tiến hành ký kết lại Bản Ghi nhớ (MoU). Trong những năm trở lại đây, mối quan hệ hợp tác giữa hai Viện Đo lường quốc gia đã có những bước tiến mạnh mẽ, nhiều hoạt động thiết thực, hiệu quả đã được hai bên thảo luận và thực hiện dưới sự giám sát và cho phép của các cơ quan cấp trên nhằm hỗ trợ các bên nghiên cứu về đo lường, nâng cao năng lực của mỗi bên và phát triển, duy trì hệ thống chuẩn đo lường quốc gia. Năm 2025, hai Viện đều đồng thuận về việc ký kết lại MoU, tiếp nối những thành công của MoU trước đó. Việc ký kết MoU này không chỉ giúp VMI duy trì quan hệ với một trong số các Viện đo lường quốc gia hàng đầu thế giới mà còn minh chứng cho cam kết của VMI trong việc nghiên cứu, đào tạo và nâng cao năng lực kỹ thuật, phục vụ phát triển khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo. MoU cũng mở ra chặng đường hợp tác tiềm năng, đặt nền móng vững chắc cho mối quan hệ bền vững giữa hai Bên.

Hợp tác quốc tế – động lực mở rộng khả năng ứng dụng

Hội thảo LMC khẳng định cơ chế hợp tác kỹ thuật đo lường trong tiểu vùng là kênh quan trọng để chia sẻ kinh nghiệm, kiến thức, và công nghệ về năng lượng sạch. Việc hợp tác này không chỉ giúp các quốc gia cùng phát triển hạ tầng đo lường mà còn hỗ trợ trong việc xây dựng tiêu chuẩn chung, giảm chi phí giao thương và đầu tư trong lĩnh vực năng lượng tái tạo.

STAMEQ cũng thể hiện rõ định hướng chiến lược khi tiếp tục thúc đẩy hợp tác quốc tế về chất lượng – không chỉ trong khuôn khổ LMC, mà còn qua các mối liên kết với tổ chức tiêu chuẩn quốc tế như UL, PTB

Tác động lâu dài và triển vọng khu vực

Ổn định năng lượng, giảm rủi ro: Khi các quốc gia trong LMC áp dụng tiêu chuẩn đo lường chung, khả năng quản lý nguồn phát, lưới điện và lưu trữ được nâng cao, giảm rủi ro gián đoạn, lãng phí. 

Thu hút vốn xanh: Hệ thống tiêu chuẩn và khung đo lường rõ ràng giúp tạo niềm tin cho nhà đầu tư quốc tế vào các dự án năng lượng tái tạo. 

Tăng cường hội nhập kỹ thuật: Tiêu chuẩn TCVN hài hòa với chuẩn quốc tế giúp Việt Nam và các nước LMC dễ dàng gia nhập chuỗi cung ứng sạch, xanh hơn. 

Phát triển bền vững: Việc số hóa, tiêu chuẩn hóa không chỉ dừng ở năng lượng mà mở rộng sang các lĩnh vực khác như môi trường, carbon, kinh tế tuần hoàn… tạo nền móng cho mô hình phát triển xanh bền vững khu vực. 

Thách thức & khuyến nghị

Tuy nhiên, để đạt được hiệu quả bền vững, vẫn tồn tại một số thách thức: 

Khó khăn về kỹ thuật và chi phí: Việc áp dụng BESS rộng rãi đòi hỏi đầu tư lớn vào hạ tầng, thử nghiệm tiêu chuẩn.

Lồng ghép chính sách: Cần cơ chế chính sách khuyến khích sử dụng năng lượng sạch, áp dụng tiêu chuẩn đo lường trong các dự án công – tư.

Nâng cao năng lực nhân lực: Các nước trong tiểu vùng LMC cần tiếp tục đào tạo kỹ sư, chuyên gia đo lường và tiêu chuẩn để triển khai các khung mới.

Tăng cường hợp tác quốc tế: Không chỉ trong LMC mà cần mở rộng sang các tổ chức như ISO, IEC để xây dựng tiêu chuẩn quốc tế chung cho các công nghệ mới như pin, hydro, năng lượng tuần hoàn.

Hội thảo LMC lần thứ 5 khẳng định một thông điệp mạnh mẽ: tiêu chuẩn và đo lường là trụ cột kỹ thuật để thúc đẩy hợp tác năng lượng sạch trong tiểu vùng. Khi các quốc gia triển khai và chia sẻ khung tiêu chuẩn xanh, quản lý lưu trữ năng lượng và công nghệ tái tạo, một khu vực Lancang-Mekong “xanh hơn, bền vững hơn” không còn là khái niệm xa vời. Đây thực sự là một bước tiến chiến lược, mở ra cơ hội thu hút đầu tư, gia tăng năng lực cạnh tranh và đóng góp vào mục tiêu phát thải thấp vì tương lai chung. Bên cạnh đo Hội nghị LMC về đo lường lần thứ 5 đã mở ra nhiều cơ hội hợp tác và tạo động lực cho sự phát triển bền vững trong lĩnh vực đo lường giữa các quốc gia trong khu vực. Những kết quả đạt được không chỉ mang lại giá trị thiết thực trong ngắn hạn mà còn đặt nền tảng vững chắc cho sự phát triển lâu dài của ngành đo lường tại Việt Nam, góp phần quan trọng vào quá trình chuyển đổi năng lượng sạch và hướng tới mục tiêu phát triển bền vững.

Nguyễn Lan Hương