Ngày 12/8/2025, Tổ chức Tiêu chuẩn hóa Quốc tế (ISO) công bố tầm nhìn mới về phát triển đô thị bền vững thông qua tiêu chuẩn hóa các cấu trúc xây dựng, trong đó nổi bật là ISO 16521:2024.

ISO 16521:2024 là một tiêu chuẩn quốc tế mới cho hệ thống ống thép bê tông (CFST – Concrete-Filled Steel Tubes). Đây được xem là bước quan trọng để “xanh hóa” hạ tầng đô thị, đồng thời tạo ra độ bền, khả năng chịu lực cao và giảm phát thải carbon trong xây dựng.

Tiêu chuẩn mới: cú hích cho xây dựng hạ tầng bền vững

CFST là công nghệ lai giữa thép và bê tông, kết hợp tính chịu lực cao của bê tông và độ dẻo dai của thép. Khi được thiết kế và thi công đúng cách, cấu trúc CFST có khả năng hấp thụ năng lượng lớn khi địa chấn xảy ra, giảm thiểu nhu cầu bảo trì, và đồng thời tiết kiệm nguyên liệu so với các cấu trúc truyền thống. Với ISO 16521, các kỹ sư và nhà thầu có một khung hướng dẫn toàn cầu về thiết kế, xây dựng, kiểm tra và bảo trì CFST, giúp đạt hiệu quả cao hơn trong dự án hạ tầng quy mô lớn.

Tiêu chuẩn này do Ủy ban kỹ thuật ISO/TC 71 – Hệ kết cấu bê tông và thép phát triển, thông qua tiểu ban SC 9, và đã chính thức công bố vào năm 2024. Với quy trình chặt chẽ, tiêu chuẩn đem lại sự đồng nhất trong cách áp dụng CFST trên toàn cầu và giảm bớt các rủi ro kỹ thuật khi xây dựng các công trình quan trọng như cao ốc, cầu, hoặc cơ sở hạ tầng đô thị.

Lợi ích kinh tế – môi trường – xã hội

Một trong những ưu điểm nổi bật khi sử dụng CFST theo ISO 16521 là giảm lượng phát thải carbon so với bê tông truyền thống — nhờ khả năng giảm khối lượng bê tông cần dùng và tiết kiệm thời gian thi công. Điều này không chỉ tốt cho môi trường mà còn giúp hạ chi phí xây dựng, rút ngắn tiến độ công trình và tối ưu hóa chi phí bảo trì trong dài hạn.

Bên cạnh đó, khả năng chịu lực cao và hấp thụ năng lượng cho phép CFST trở thành lựa chọn lý tưởng ở những vùng có nguy cơ địa chấn hoặc nơi cần kết cấu bền vững nhưng linh hoạt. Điều này góp phần làm cho các thành phố mới hoặc đang tái phát triển trở nên an toàn hơn, bền vững hơn, đồng thời có khả năng chịu đựng áp lực đô thị hóa cao.

Khó khăn và thách thức triển khai

Mặc dù CFST mang lại nhiều lợi ích, việc áp dụng rộng rãi vẫn vướng phải một số rào cản. Giá thành ban đầu cao hơn so với vật liệu truyền thống, chi phí gia công và lắp dựng ống thép – bê tông thường lớn hơn, khiến nhiều dự án, đặc biệt tại các khu vực ngân sách hạn chế, ngần ngại nâng cấp.

Thêm vào đó, một số môi trường khắc nghiệt như vùng biển hoặc nơi có độ ẩm cao tiềm ẩn nguy cơ ăn mòn ống thép, nếu không có biện pháp bảo vệ đúng theo tiêu chuẩn, có thể ảnh hưởng đến tuổi thọ công trình. Tiêu chuẩn ISO 16521 đã giải quyết phần nào qua các quy định thiết kế bảo vệ và dạng hybrid mới, giúp giảm thiểu rủi ro này.

Tầm nhìn ISO và sự lan tỏa toàn cầu

ISO kỳ vọng rằng ISO 16521 sẽ là công cụ quan trọng giúp các quốc gia, đặc biệt là các đô thị đang phát triển hoặc tái cấu trúc, tiếp cận công nghệ xây dựng bền vững với chi phí hợp lý hơn. Khi có khung tiêu chuẩn quốc tế, việc ứng dụng CFST không còn phụ thuộc vào các hướng dẫn nội bộ của từng quốc gia hay công ty – làm tăng tính tin cậy, thúc đẩy đầu tư vào hạ tầng lâu dài và giảm chi phí vì rủi ro kỹ thuật được kiểm soát tốt hơn.

Năm 2025 cũng là thời điểm quan trọng khi ISO và các cơ quan tiêu chuẩn quốc gia nhấn mạnh mối liên hệ giữa tiêu chuẩn hóa và Mục tiêu Phát triển Bền vững (SDGs), trong đó phát triển đô thị bền vững (SDG 11) là một trong những trụ cột.

Tác động tại Việt Nam và cơ hội cho đô thị xanh

Đối với Việt Nam, nơi tốc độ đô thị hóa nhanh và áp lực lên hệ thống hạ tầng ngày càng lớn, ISO 16521 mở ra cơ hội để các thành phố xây dựng theo hướng bền vững hơn, chắc chắn hơn. Các doanh nghiệp xây dựng, nhà hoạch định đô thị và chính quyền địa phương có thể cân nhắc áp dụng công nghệ CFST theo tiêu chuẩn mới như một phần chiến lược phát triển dài hạn.

Hơn nữa, khung tiêu chuẩn toàn cầu giúp các dự án xây dựng tại Việt Nam dễ tiếp cận nguồn vốn quốc tế hơn: các nhà đầu tư, tổ chức quốc tế thường ưu tiên tài trợ cho các công trình đáp ứng tiêu chuẩn bền vững, vì chúng thể hiện cam kết về môi trường, an toàn và hiệu quả chi phí.

Việc ISO ban hành ISO 16521:2024 là một bước tiến quan trọng trong nỗ lực tiêu chuẩn hóa xây dựng bền vững, cung cấp giải pháp kỹ thuật mạnh mẽ để thiết kế và thi công công trình hạ tầng xanh, an toàn và có tuổi thọ cao. Với khung hướng dẫn toàn cầu này, ngành xây dựng có thể đẩy nhanh tiến trình chuyển đổi sang công nghệ mới, giảm phát thải và xây dựng các thành phố tương lai chịu lực tốt, thân thiện với môi trường.

Trong bối cảnh đô thị hóa nhanh chưa từng có, việc ISO thúc đẩy các tiêu chuẩn cho thành phố bền vững không chỉ mang ý nghĩa kỹ thuật mà còn phản ánh tư duy chiến lược về phát triển dài hạn. Theo các chuyên gia quy hoạch đô thị, tiêu chuẩn như ISO 16521 không đơn thuần là một “bộ hướng dẫn” cho kỹ sư xây dựng, mà là lời nhắc cho các chính phủ về tầm quan trọng của việc nhất quán trong chính sách phát triển đô thị. Khi hạ tầng được thiết kế và thi công theo chuẩn quốc tế, rủi ro sự cố kỹ thuật, hư hỏng sớm hay lỗi thiết kế được giảm đáng kể — điều này đồng nghĩa với tiết kiệm ngân sách công, giảm gánh nặng bảo trì và nâng cao chất lượng sống cho người dân.

Ngoài ra, xu hướng toàn cầu hiện nay đặt trọng tâm vào các công trình có khả năng chống chịu với rủi ro thiên tai. Nhiều thành phố lớn trên thế giới đang đối mặt với biến đổi khí hậu, nước biển dâng, bão mạnh và động đất, đòi hỏi kết cấu xây dựng phải thay đổi theo hướng “thông minh hơn” và “bền vững hơn”. Công nghệ CFST trong ISO 16521 được đánh giá cao vì khả năng duy trì tính toàn vẹn trong điều kiện khắc nghiệt, đồng thời giúp các công trình trọng điểm – như cầu, trụ sở công, nhà ga, bệnh viện – duy trì hoạt động trong tình huống khẩn cấp. ISO kỳ vọng rằng các đô thị ven biển, thậm chí những khu vực có tầng địa chất phức tạp, sẽ là đối tượng hưởng lợi rõ rệt khi áp dụng tiêu chuẩn này.

Việc tiêu chuẩn hóa xây dựng còn mang lại lợi ích không nhỏ cho thương mại quốc tế. Khi một quốc gia áp dụng tiêu chuẩn ISO, các nhà đầu tư và doanh nghiệp xây dựng nước ngoài có thể dễ dàng tham gia thị trường vì họ đã quen với “ngôn ngữ kỹ thuật” chung. Điều này tăng tính minh bạch, giảm chi phí tư vấn và rút ngắn thời gian thẩm định dự án. Ở chiều ngược lại, các doanh nghiệp xây dựng trong nước cũng có cơ hội vươn ra quốc tế nhờ năng lực đáp ứng tiêu chuẩn toàn cầu. Nhiều chuyên gia nhận định, chính sự đồng nhất của ISO đã trở thành “cầu nối” quan trọng giúp các quốc gia thu hẹp khoảng cách về công nghệ xây dựng, đặc biệt trong bối cảnh thế giới đang cạnh tranh mạnh mẽ trong lĩnh vực hạ tầng.

Ở góc độ phát triển bền vững, ISO đang thúc đẩy một quan điểm mới: thành phố bền vững không chỉ là thành phố với các tòa nhà “xanh”, mà còn là nơi có hệ thống hạ tầng được tính toán kỹ lưỡng từ giai đoạn thiết kế. Hệ thống giao thông, cấp thoát nước, kết cấu công cộng, nhà ở xã hội – tất cả đều cần một nền tảng tiêu chuẩn hóa để đảm bảo sự bền vững tổng thể. ISO 16521 là một mảnh ghép trong bức tranh đó, nhưng là mảnh ghép quan trọng vì hầu hết đô thị đều phải mở rộng hoặc tái thiết hạ tầng trong quá trình phát triển. Nếu không áp dụng tiêu chuẩn quốc tế, các thành phố rất dễ rơi vào tình trạng “già nua sớm”, cần sửa chữa liên tục hoặc đối mặt với rủi ro an toàn.

Đối với các quốc gia đang phát triển như Việt Nam, việc tiếp cận tiêu chuẩn quốc tế còn giúp nâng cao năng lực quản lý nhà nước. Khi cơ quan chức năng có khung tham chiếu rõ ràng cho việc thẩm định thiết kế, dự toán và kiểm tra chất lượng thi công, quá trình quản lý trở nên minh bạch hơn và giảm thiểu nguy cơ sai phạm trong xây dựng cơ bản – một lĩnh vực vốn dễ phát sinh thất thoát. Hơn nữa, các trường đại học và cơ sở đào tạo sẽ có điều kiện cập nhật kiến thức mới, nâng cao chất lượng nhân lực trong ngành xây dựng, vốn là lực lượng nòng cốt cho quá trình đô thị hóa của đất nước.

Trong tương lai, ISO được dự đoán sẽ tiếp tục mở rộng bộ tiêu chuẩn liên quan đến thành phố bền vững, bao gồm năng lượng xanh, giao thông thông minh, quản lý chất thải, hạ tầng xanh và các hệ thống hỗ trợ khả năng thích ứng với biến đổi khí hậu. ISO 16521 chỉ là điểm khởi đầu, mở đường cho các tiêu chuẩn toàn diện hơn về đô thị hiện đại. Khi các thành phố trên thế giới phải đối mặt với những thách thức ngày càng phức tạp, việc dựa vào hệ thống tiêu chuẩn quốc tế sẽ là chìa khóa để đảm bảo sự phát triển hài hòa, khoa học và bền vững cho tương lai.

Nguyễn Lan Hương