Nghiên cứu của Nhóm Nghiên cứu Sức khỏe Cộng đồng & Ung thư (2025), được The Guardian đưa tin, đã đánh dấu một bước tiến quan trọng trong lĩnh vực ung thư học và y học vận động. Đây là nghiên cứu đoàn hệ quy mô lớn chưa từng có, phân tích dữ liệu lâm sàng của gần 47.000 bệnh nhân ung thư ở nhiều nhóm tuổi, nhiều giai đoạn bệnh và nhiều phác đồ điều trị khác nhau. Nghiên cứu tập trung vào việc định lượng mối quan hệ giữa sức mạnh cơ bắp, thể chất tim mạch (Cardiorespiratory Fitness – CRF) và tỷ lệ tử vong.

Điểm nổi bật của nghiên cứu là cách tiếp cận hoàn toàn khách quan: thay vì dựa vào đánh giá chủ quan hay bảng hỏi, nhóm nghiên cứu sử dụng các chỉ số đo đạc thực nghiệm như sức mạnh cầm nắm, khả năng squat nhẹ, tốc độ đi bộ, cùng với các bài kiểm tra CRF tiêu chuẩn hóa. Nhờ vậy, bộ dữ liệu thu được có giá trị khoa học rất cao, đủ để phân tích sâu về mối liên hệ giữa thể lực và tiên lượng sống.

Kết quả chính: Sức mạnh cơ bắp là yếu tố tiên lượng độc lập

Kết quả của nghiên cứu đã đưa ra một bằng chứng rõ ràng và có ý nghĩa lâm sàng lớn:

• Bệnh nhân ung thư có sức mạnh cơ bắp cao thuộc nhóm trên cùng (top percentile) giảm tới 50% nguy cơ tử vong do mọi nguyên nhân.
• Đồng thời, họ cũng giảm khoảng 30% nguy cơ tử vong do ung thư, bất kể loại ung thư hay phác đồ điều trị.

Điều đặc biệt quan trọng là sức mạnh cơ bắp thể hiện vai trò của một yếu tố tiên lượng độc lập, tức là tác động của nó không bị ảnh hưởng bởi tuổi tác, BMI, giai đoạn bệnh hay các yếu tố nguy cơ khác. Điều này đồng nghĩa với việc sức mạnh cơ bắp chính là một “chỉ dấu sinh học” (biomarker) của khả năng hồi phục, sức chống chịu điều trị và mức độ viêm hệ thống – những yếu tố quyết định khả năng sống sót của bệnh nhân ung thư.

CRF cũng thể hiện vai trò mạnh mẽ: bệnh nhân có nền tảng tim mạch tốt hơn có khả năng chịu đựng hóa trị, xạ trị và phẫu thuật tốt hơn, ít mệt mỏi hơn và ít gặp biến chứng sau điều trị.

Giải thích cơ chế sinh học

Các nhà khoa học đưa ra một số cơ chế lý giải vì sao sức mạnh cơ bắp lại có ảnh hưởng lớn đến tiên lượng:

1. Khối cơ là dự trữ protein quan trọng – bệnh nhân có khối cơ tốt sẽ duy trì được miễn dịch, khả năng hồi phục mô và năng lượng khi trải qua các liệu pháp gây suy kiệt.
2. Cơ bắp điều hòa viêm hệ thống – cơ thể có nhiều mô cơ hoạt động sẽ tiết ra nhiều myokines chống viêm, làm giảm tình trạng viêm mạn tính vốn là “động cơ” của sự tiến triển ung thư.
3. Cải thiện hiệu quả của điều trị – bệnh nhân khỏe hơn thường dung nạp hóa trị và xạ trị tốt hơn, ít phải trì hoãn hoặc giảm liều điều trị.
4. Giảm tác dụng phụ – các triệu chứng như mệt mỏi, suy giảm chức năng vận động và suy giảm chuyển hóa được cải thiện rõ rệt ở bệnh nhân duy trì tập luyện kháng lực.

Ứng dụng thực tiễn: “Kê đơn tập luyện” – tiêu chuẩn mới trong chăm sóc ung thư

Kết quả của nghiên cứu đã tạo ra chuyển biến mạnh mẽ trong lĩnh vực exercise oncology – y học tập luyện dành cho bệnh nhân ung thư. Nhiều quốc gia đã tích hợp kê đơn tập luyện (exercise prescription) vào phác đồ tiêu chuẩn tại bệnh viện, tương tự như kê đơn thuốc.

Các khuyến nghị thực tiễn bao gồm:

• Tập kháng lực (resistance training) 2–3 buổi mỗi tuần, với cường độ được điều chỉnh theo giai đoạn điều trị.
• Tập các nhóm cơ lớn, ưu tiên các động tác cơ bản: squat, leg press, kéo – đẩy, nâng tạ nhẹ.
• CRF training như đi bộ nhanh, đạp xe, bơi 15–30 phút mỗi ngày để tăng sức bền tim phổi.
• Theo dõi định kỳ sức mạnh cầm nắm và tốc độ đi bộ như chỉ số đánh giá hiệu quả can thiệp.

Ngoài ra, việc tập luyện không chỉ cải thiện tiên lượng sống mà còn nâng cao chất lượng cuộc sống, giảm đau, tăng giấc ngủ và cải thiện tâm lý—những yếu tố vốn bị ảnh hưởng nặng nề trong quá trình điều trị ung thư.

Kết luận

Nghiên cứu 2025 đã cung cấp bằng chứng vững chắc rằng sức mạnh cơ bắp không chỉ là thước đo thể lực mà còn là yếu tố tiên lượng sống còn trong điều trị ung thư. Những kết quả này đặt nền tảng cho một cách tiếp cận mới: bệnh nhân ung thư không chỉ “được phép” tập luyện mà cần phải tập luyện như một phần không thể thiếu của điều trị. Với sự hỗ trợ từ bác sĩ, chuyên gia dinh dưỡng và nhà huấn luyện phục hồi chức năng, việc duy trì hoặc xây dựng lại sức mạnh cơ bắp sẽ đóng vai trò quyết định trong việc kéo dài thời gian sống và nâng cao chất lượng cuộc sống của bệnh nhân ung thư.

Hồng Liên