Kinh tế ban đêm là một mô hình đã được triển khai hiệu quả ở nhiều quốc gia, có khu vực chỉ bắt đầu mở cửa đón khách từ 9 giờ đêm đến 6 giờ sáng hôm sau. Phát triển kinh tế ban đêm là cơ hội phát triển kinh tế liền mạch giữa ban ngày và ban đêm thông qua các hoạt động xuyên suốt hoặc giao thoa giữa hai khung thời gian ngày và đêm. Du lịch đêm chủ yếu phục vụ khách du lịch trong khoảng thời gian từ 18h00 tối hôm trước đến 6h00 sáng hôm sau. Trong bối cảnh Việt Nam hiện nay, các hoạt động du lịch đêm đang triển khai tại tất cả các vùng miền trong cả nước, chủ yếu thuộc 8 nhóm sau:

(1) Dịch vụ vận chuyển: các hãng hàng không, đường sắt, xe ô tô đường dài liên tục phục vụ khách 24/24h. Các phương tiện vận chuyển trong khu, điểm du lịch (xe ô tô, xe gắn máy, tàu, thuyền…) phục vụ theo nhu cầu khách. Các phương tiện đường thủy, trừ tàu ngủ đêm và xe thô sơ thường phục vụ đến 12h00 đêm.

(2) Dịch vụ lưu trú (khách sạn, nhà nghỉ du lịch, căn hộ du lịch, biệt thự du lịch, tàu thủy lưu trú du lịch, nhà ở có phòng cho khách du lịch thuê, bãi cắm tại du lịch): thường phục vụ 24/24h.

 (3) Dịch vụ ăn uống (nhà hàng, quán bar, karaoke, ẩm thực đường phố, quầy hàng ăn uống lưu động, hàng rong...): Phục vụ chủ yếu đến 2 giờ sáng.

(4) Dịch vụ tham quan (các điểm du lịch, di tích, công trình, kiến trúc, phố xá, thôn bản): phần lớn phục vụ đến 0 giờ sáng.

(5) Dịch vụ giải trí (các hoạt động biểu diễn văn hóa nghệ thuật, thời trang tại nhà hát, rạp chiếu phim, vũ trường, karaoke, câu lạc bộ, trò chơi có thưởng, khu vui chơi, chương trình giải trí, lễ hội, sự kiện, trò chơi dân gian…): chủ yếu kết thúc vào 0 giờ sáng (karaoke), một số chương trình muộn hơn đến 2 giờ sáng.

6) Dịch vụ mua sắm hàng hóa tiêu dùng và đồ lưu niệm (các chợ, khu mua sắm, trung tâm thương mại, phố đêm, cửa hàng tiện ích, cửa hàng miễn thuế …): trung tâm thương mại phần lớn hoạt động đến 11 giờ đêm; phố/chợ đêm phần lớn hoạt động đến 2 giờ sáng, cửa hàng tiện ích có thể phục vụ suốt đêm.

(7) Dịch vụ chăm sóc sắc đẹp, chăm sóc sức khỏe, thể thao (massage, spa, chăm sóc tóc, gym, thể thao, thể hình, thẩm mỹ…): chăm sóc sắc đẹp phần lớn hoạt động đến 10 giờ đêm; chăm sóc sức khỏe đến 2 giờ sáng. Một số hoạt động thể thao (chạy bộ, golf…) có thể diễn ra suốt đêm hoặc bắt đầu từ 3 giờ sáng.

 (8) Các dịch vụ khác phục vụ khách du lịch về đêm (leo núi, cắm trại, dã ngoại, dạo chơi trên bãi biển, du lịch mạo hiểm…): có những chương trình treking vùng rừng núi 2-3 ngày phục vụ khách liên tục 24/24. Nhu cầu tham quan, trải nghiệm và tiêu dùng các sản phẩm, dịch vụ về đêm các tỉnh, thành phố, trung tâm du lịch lớn của khách nội địa cũng như quốc tế trong những năm qua rất lớn. Du lịch đêm đã hình thành từ nhiều năm, được đánh giá là cơ hội mới trong quá trình phát triển kinh tế xã hội, sản phẩm du lịch đêm diễn ra sôi động ở một số đô thị và trung tâm du lịch lớn như: Hà Nội, thành phố Hồ Chí Minh, Đà Nẵng, Hội An, Sapa, Hạ Long, Huế, Cần Thơ, Phú Quốc, Nha Trang..., cả các vùng sâu vùng xa như Cao Bằng, Hà Giang, trở thành một nét sinh hoạt văn hóa, đời sống và trào lưu, có sức hút của đông đảo người dân địa phương và địa điểm không thể bỏ qua của khách du lịch trong và ngoài nước.

Du lịch đêm có tác động đến kinh tế, văn hóa, xã hội và môi trường, ảnh hưởng đến nhiều ngành nghề, lĩnh vực liên quan. Hoạt động du lịch đêm mang lại nguồn thu đáng kể, tạo giá trị thặng dư, góp phần thu hút ngoại tệ và tạo không gian du lịch hoàn chỉnh, chất lượng cao, thúc đẩy các hoạt động kinh doanh, đặc biệt là phát triển kinh tế du lịch, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của cả khách du lịch trong nước và quốc tế nhưng cũng có những thách thức so với ban ngày. Sự ảnh hưởng đối với khu vực dân cư sinh sống trong khu vực, nhất là áp lực ô nhiễm tiếng ồn, an ninh trật tự, vệ sinh an toàn thực phẩm và môi trường từ hoạt động du lịch đêm. Một số đối tượng, thanh niên ăn uống xong đua xe, cổ vũ đua xe trái phép gây mất trật tự, nhiều vụ do mâu thuẫn trong sinh hoạt tại cơ sở kinh doanh ban đêm dẫn đến xô xát, mâu thuẫn để lại hậu quả nghiêm trọng..., một số dịch vụ như internet, các dịch vụ nhạy cảm có thể hoạt động trái phép làm ảnh hưởng đến thuần phong mỹ tục và vi phạm pháp luật. Ngoài ra, buổi đêm dễ xảy ra tai nạn, sự cố hơn, việc cứu hộ cứu nạn, hỗ trợ khách khi có sự cố khó khăn hơn, các lực lượng chức năng làm việc ban đêm ít hơn, chi phí cao hơn, dễ gây ảnh hưởng đến cộng đồng do tiếng ồn và sự lai căng văn hóa, chiếm dụng trái phép không gian… Để kinh tế đêm hoạt động hiệu quả, phát triển sản phẩm du lịch đêm trong bối cảnh hội nhập ở Việt Nam hiện nay, chúng tôi đề xuất một số nội dung liên quan đến cơ chế chính sách như sau: Thứ nhất, thống nhất các quan điểm: Phát triển du lịch đêm là định hướng chiến lược trong phát triển kinh tế đêm nhằm tạo ra nền kinh tế 24 giờ phát triển, góp phần tăng doanh thu cho ngành du lịch, tạo thêm việc làm và tăng trưởng kinh tế ổn định. Nâng cao vai trò của du lịch đêm là làm phong phú thêm các sản phẩm du lịch, tạo sự đa dạng, tăng trải nghiệm và đáp ứng nhu cầu khách du lịch, thông qua kết hợp các yếu tố công nghệ, văn hóa, thương mại, khuyến khích các hoạt động phát triển sáng tạo, bảo tồn và duy trì bản sắc địa phương, thúc đẩy thương hiệu và tạo lợi thế cạnh tranh cho du lịch địa phương.

 Hoạt động du lịch đêm được triển khai theo địa bàn và không gian phù hợp, không gây ô nhiễm tiếng ồn, đảm bảo môi trường, an ninh an toàn, tăng cường sự gắn kết cộng đồng, không làm ảnh hưởng đến sinh hoạt thường ngày của người dân địa phương. Đẩy mạnh hợp tác công tư, huy động nguồn lực của địa phương và các tổ chức, cá nhân để đầu tư cho cơ sở hạ tầng và công tác quản lý hoạt động du lịch đêm. Khuyến khích sự tham gia hiệu quả của doanh nghiệp, cộng đồng dân cư vào tham vấn và thực thi chính sách phát triển kinh tế ban đêm. Ưu tiên các hoạt động và sản phẩm, dịch vụ theo hướng tăng trưởng xanh.

Thứ hai, về mục tiêu: Khai thác tiềm năng phát triển du lịch đêm nhằm tận dụng tối đa cơ hội phát triển kinh tế đêm, nâng cao thu nhập và đời sống của người dân; đồng thời hạn chế những rủi ro, tác động tiêu cực đối với công tác đảm bảo an ninh chính trị và trật tự an toàn xã hội. Thúc đẩy tiêu dùng trong nước. Tổng thu từ Du lịch đêm tăng trưởng hai con số, tăng tỷ trọng đóng góp trong tổng thu du lịch địa phương. Có hệ thống chính sách tổng thể, kế hoạch cụ thể, sắp xếp toàn diện. Đảm bảo an ninh, an toàn, kịp thời hỗ trợ khách và các tổ chức, cá nhân kinh doanh gặp sự cố khi tham gia hoạt động du lịch đêm. Bố trí đủ nguồn lực, thực hiện quản lý chặt chẽ, cung ứng đủ và tối ưu hóa các dịch vụ công cộng, dịch vụ công cần thiết cho việc phát triển kinh tế đêm nói chung và hoạt động du lịch đêm nói riêng. Đáp ứng yêu cầu bảo vệ môi trường và phát triển bền vững. Củng cố, nâng cao sự nhận biết, hiểu biết, sự quan tâm, yêu thích và sự hài lòng đối với các điểm đến du lịch ở Việt Nam. Kịp thời xử lý các vi phạm, các hành vi phá hoại, gây tổn hại đến an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội, môi trường và quyền lợi của du khách.

Thứ ba, chính sách đẩy mạnh phát triển kinh tế đêm Chính sách liên quan đến du lịch đêm rất rộng, bao gồm từ quy hoạch tổng thể, định hướng thị trường, quản lý môi trường, cơ sở hạ tầng đến những chính sách cụ thể liên quan đến khung giờ, an ninh trật tự, đặc thù sản phẩm, dịch vụ,... Hoạt động du lịch đêm không chỉ gói gọn trong những hình thức như chợ hay nhà hàng đêm, phố đi bộ thường thấy ở một số khu vực, các điểm du lịch mà có quy hoạch cả một hệ sinh thái kinh tế và văn hóa cùng với các cơ sở và dịch vụ hỗ trợ hoàn hảo. Việc đưa ra các chính sách hỗ trợ rất quan trọng, là điều kiện cơ bản để hoạt động du lịch đêm đạt được hiệu quả. 

Kim Dung