Phát biểu khai mạc, Phó Chủ tịch Thường trực Hội Nhà báo Việt Nam, Nhà báo Hồ Quang Lợi nhấn mạnh: trong giai đoạn hiện nay, chúng ta càng nhất quán, kiên định quan điểm văn hóa là một mặt trận, một bộ phận cấu thành không thể tách rời của sự nghiệp cách mạng nước ta. Thời gian qua, Hội Nhà báo Việt Nam luôn xác định hoạt động bồi dưỡng nghiệp vụ báo chí cho hội viên là nhiệm vụ trọng tâm xuyên suốt cả nhiệm kỳ. Hội Nhà báo Việt Nam đã ban hành 10 điều Quy định đạo đức nghề nghiệp của người làm báo và Quy tắc sử dụng mạng xã hội của người làm báo Việt Nam. Đây là những quy tắc, quy định thể hiện trong đó những chuẩn mực văn hóa ứng xử của người làm báo Việt Nam trong hoạt động nghề nghiệp và cả trong cuộc sống.  

Tại Hội thảo, các đại biểu đã tập trung thảo luận về vai trò của báo chí trong việc lan tỏa những thông điệp để hình thành chuẩn mực văn hóa ứng xử; nêu những bài học kinh nghiệm trong quá trình tuyên truyền những tấm gương người tốt việc tốt, phê phán cái xấu trong xã hội; đề xuất những giải pháp nâng cao hiệu quả của các cơ quan báo chí trong truyền thông về chuẩn mực văn hóa trong giai đoạn sắp tới. Nhiều đại biểu cho rằng hình thành, xây dựng, định hướng các chuẩn mực về văn hóa ứng xử là một công việc lâu dài, phức tạp, cần có sự vào cuộc của các bộ, ngành Trung ương, các cấp, địa phương, đặc biệt là sự tham gia tích cực của các cơ quan báo chí.

Theo Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Trịnh Thị Thủy: Văn hóa ứng xử là sự thể hiện triết lý sống, lối suy nghĩ, lối hành động của một cộng đồng người trong việc ứng xử và mối quan hệ giữa con người với tự nhiên, với xã hội. Văn hóa ứng xử nói chung được thể hiện ở các lĩnh vực cuộc sống: Lối sống, lý tưởng, niềm tin, tình yêu nghề nghiệp, văn hóa chấp hành luật pháp, nội quy, quy định trong nhà trường; văn hóa thực hiện công vụ; văn hóa giao tiếp; văn hóa ăn mặc, sức khỏe, kiến thức chuyên môn nghề nghiệp, trình độ xã hội; việc ứng xử với môi trường tự nhiên và môi trường xã hội. Bản chất của văn hóa là ứng xử đạo đức, tình cảm, là lý trí và sự nhẫn nhịn, nhường nhịn.

NHÀ BÁO CẦN TRANG BỊ TỐT CHUẨN MỰC VĂN HÓA

Đại tá Nguyễn Văn Hải, Báo Quân đội nhân dân bày tỏ băn khoăn về thực trạng người làm báo trong lĩnh vực giải trí có phần lệch chuẩn dẫn đến làm ảnh hưởng chuẩn mực văn hóa của công chúng, đặc biệt là giới trẻ. Lấy ví dụ MV “Anh đếch cần gì nhiều ngoài em”, đại tá Nguyễn Văn Hải cho rằng trong đó có nhiều từ ngữ suồng sã, thiếu nhã nhặn nhưng nhiều bài báo tung hô đây là hiện tượng mới, vô hình chung tác động tiêu cực tới thị hiếu âm nhạc của giới trẻ. Hoặc nhiều báo sử dụng từ ngữ thiếu chuẩn mực liên quan tới tín ngưỡng, tôn giáo như “thánh soi”, “thánh chửi”…

Cùng góc nhìn đó, TS. Nguyễn Viết Chức, nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, thanh niên, thiếu niên và nhi đồng của Quốc hội đặt câu hỏi: Bản thân các nhà báo đã trang bị tốt chuẩn mực văn hóa hay chưa? Ông cho rằng: chúng ta đang ở trong giai đoạn mới nhưng những chuẩn mực cũ tưởng chừng đã quá lạc hậu vẫn tồn tại trong khi những chuẩn mực mới chưa thành hình nên rất khó áp dụng chuẩn văn hóa. Báo chí chỉ phản ánh cái lệch chuẩn thì chưa phát huy hết vai trò mà trước hết cần xác định rõ chuẩn mực văn hóa là gì, để xác định với những gì lệch chuẩn. Đặc biệt, báo chí phải thể hiện được chuẩn văn hóa của chính mình, của nghề báo. Bản thân phóng viên phải thể hiện được chuẩn văn hóa của người làm báo. 

Phóng viên Trần Thị Thanh Thùy (Đài PT-TH Hà Nội) nhận định, sau những ngày diễn ra Hội nghị Thượng đỉnh Mỹ - Triều tại Hà Nội, qua báo chí truyền thông, hình ảnh người Hà Nội thân thiện mến khách đã tạo ấn tượng mạnh mẽ cho bạn bè quốc tế. Điều đó cho thấy sức mạnh của các cơ quan báo chí đối với việc thay đổi nhận thức của chính quyền và người dân với văn hóa ứng xử. Từ đó chị đưa ra đề xuất, việc tuyên truyền về văn hóa ứng xử cần được các cơ quan báo chí thực hiện liên tục trong thời gian dài để những quy tắc ứng xử có điều kiện tốt nhất ăn sâu bám chắc trong đời sống người dân. Bên cạnh đó, cần tăng kinh phí tuyên truyền cho các cơ quan báo chí truyền thông để có thêm nhiều chương trình quy mô lớn, tăng sức lan tỏa trong cộng đồng; đồng thời, cần tăng chế tài để hạn chế hành vi lệch chuẩn về văn hóa ứng xử.

Nhiều đại biểu đề nghị, báo chí cần tiếp tục duy trì, phát huy chuyên mục “Người tử tế”; các ngành chức năng khuyến khích những tác giả, nhà báo, tờ báo phát hiện, thể hiện tốt những tấm gương tốt.

TS. Lê Quốc Vinh, Phó Chủ tịch Hiệp hội văn hóa doanh nghiệp thì cho rằng, xu hướng phát triển hiện nay cần chuyển hướng truyền thông một chiều sang truyền thông đối thoại, trong đó báo chí cần nằm trong một hệ thống chiến lược truyền thông tổng thể. 

BÁO CHÍ CẦN TÍCH CỰC NÊU GƯƠNG

Phát biểu chỉ đạo tại Hội thảo, Phó Thủ tướng Nguyễn Đức Đam nhấn mạnh: văn hóa được xác định là nền tảng tinh thần, động lực phát triển kinh tế xã hội. Báo chí là một bộ phận của văn hóa, báo chí sáng tạo, phổ biến, lưu truyền văn hóa. Do đó, mỗi một tác phẩm báo chí là một sản phẩm văn hóa, mỗi nhà báo là một chiến sĩ trên mặt trận văn hóa. 

Phó Thủ tướng cũng thẳng thắn chỉ ra những biểu hiện hạn chế trong ứng xử văn hóa của người Việt Nam hiện nay là còn tình trạng chen lấn, lãng phí, thiếu có ý thức giữ gìn vệ sinh công cộng, ồn ào, trễ giờ… Những hành vi văn hóa ứng xử không chuẩn nảy sinh, biểu hiện trong quá trình chuyển đổi sang nền kinh tế thị trường, vì sức ép kinh tế mà chưa chú trọng đúng mức đến vấn đề môi trường, vấn đề văn hóa xã hội…

Đặt câu hỏi phải làm sao cho văn hóa thấm sâu vào quần chúng, Phó Thủ tướng cho rằng muốn được như vậy, ngoài kết hợp những lý thuyết về truyền thông hiện đại, báo chí còn phải tìm hiểu, nghiên cứu văn hóa để thể hiện tốt những thông tin tuyên truyền về văn hóa ứng xử. Các nhà báo, nhà văn hóa phải kết hợp với nhau để có những tác phẩm báo chí, sản phẩm tuyên truyền chất lượng, cổ động giá trị văn hóa ứng xử chuẩn mực. 

Phó Thủ tướng kêu gọi các báo, đài nên hình thành các chuyên mục, tăng lượng bài viết về các hành vi ứng xử văn hóa, nhằm vào các hành vi thiết thực, cụ thể, như vậy sẽ có sức lan tỏa tốt. Nên khuyến khích, động viên những bài viết, tác giả, chuyên mục làm thay đổi hành vi cho đúng chuẩn văn hóa. Phó Thủ tướng cho rằng, cần có giải báo chí viết về văn hóa ứng xử.

Phó Thủ tướng nhấn mạnh vai trò của báo chí là định hướng dư luận, tạo chuyển biến hành vi trong xã hội để xây dựng nếp sống văn hóa, ứng xử văn hóa. Báo chí cần tích cực nêu gương tốt, phê phán cái xấu để văn hóa thấm sâu vào quần chúng; không chỉ đưa tin mà cần phân tích hành vi xét trên giác độ văn hóa và đưa ra khuyến nghị. “Nếu làm được như vậy, công cuộc xây dựng nền văn hóa phát triển con người Việt Nam sẽ đạt được kết quả tốt, sự phát triển của đất nước mới ổn định”- Phó Thủ tướng nhấn mạnh.