Nghiên cứu Trial Can thiệp Tâm lý Thể thao (2025) đã tiến hành một thử nghiệm can thiệp có đối chứng nhằm đánh giá tác động của chương trình mindfulness (chánh niệm) kéo dài 8 tuần đối với vận động viên chuyên nghiệp. Mục tiêu chính của chương trình là giúp vận động viên quản lý lo lắng trước thi đấu, giảm căng thẳng và nâng cao khả năng tập trung, từ đó duy trì hiệu suất tối ưu trong môi trường cạnh tranh cao.

Thiết kế nghiên cứu

• Đối tượng: 60 vận động viên chuyên nghiệp đến từ các môn thể thao đối kháng và sức bền, độ tuổi trung bình 24–30.
• Can thiệp: Chương trình mindfulness-based intervention (MBI) kéo dài 8 tuần, mỗi tuần 2–3 buổi, bao gồm các bài tập thiền, hít thở có kiểm soát, quét cơ thể (body scan) và các hoạt động tăng nhận thức khoảnh khắc hiện tại. Nhóm đối chứng tiếp tục lịch tập luyện thông thường mà không có thêm can thiệp tâm lý.
• Đo lường: Mức độ lo lắng cạnh tranh (Competitive Anxiety Inventory), lo lắng tổng quát (Generalized Anxiety Scale), và các bài kiểm tra khả năng tập trung (attentional focus) và hồi phục tinh thần (resilience) được đánh giá trước, giữa và sau chương trình.

Kết quả chính

1. Giảm lo lắng: Nhóm vận động viên tham gia can thiệp ghi nhận giảm trung bình 35% mức độ lo lắng cạnh tranh và 25% lo lắng tổng quát, so với gần như không thay đổi ở nhóm đối chứng.
2. Cải thiện tập trung: Các bài kiểm tra nhận thức cho thấy tăng 20–30% khả năng duy trì chú ý và phản ứng nhanh với các tín hiệu quan trọng, giúp giảm lỗi quyết định trong thi đấu.
3. Hồi phục tinh thần: Vận động viên trong nhóm mindfulness có khả năng phục hồi trạng thái tâm lý sau sai lầm nhanh hơn, giảm nguy cơ mắc “hiệu ứng chuỗi sai lầm” ảnh hưởng đến kết quả thi đấu.
4. Cơ chế sinh học: Mindfulness kích thích hoạt động vùng trước trán (prefrontal cortex), giúp tăng khả năng điều hành nhận thức; đồng thời giảm hoạt động hạch hạnh nhân (amygdala), làm giảm phản ứng stress và căng thẳng. Ngoài ra, các chỉ số cortisol huyết thanh đo trước và sau chương trình giảm khoảng 15%, chứng tỏ tác động sinh lý tích cực của chánh niệm lên hệ thần kinh và nội tiết.

Cơ chế tác động

• Tăng nhận thức hiện tại: Giúp vận động viên tập trung vào từng kỹ thuật, phản xạ và chiến thuật, giảm suy nghĩ lan man hoặc lo lắng về kết quả.
• Điều hòa cảm xúc: Giúp giảm kích thích thần kinh do stress và duy trì trạng thái tâm lý ổn định trong các tình huống áp lực cao.
• Cải thiện khả năng ra quyết định: Bằng cách tối ưu hóa hoạt động của não bộ tiền trán, mindfulness giúp vận động viên xử lý thông tin nhanh hơn, giảm sai sót và cải thiện tốc độ phản ứng.

Ứng dụng thực tiễn

• Đội thể thao chuyên nghiệp: Các câu lạc bộ và đội tuyển hàng đầu đang tích hợp chuyên gia tâm lý và chương trình mindfulness vào lịch huấn luyện thường nhật, không chỉ nâng cao kỹ năng kỹ thuật mà còn tối ưu hóa trạng thái tâm lý.
• Vận động viên cá nhân: Những môn thể thao đòi hỏi phản xạ nhanh và ra quyết định tức thì, như bóng rổ, quần vợt hay đấu kiếm, có thể áp dụng buổi thiền ngắn trước thi đấu để tăng cường sự tập trung ngay lập tức.
• Quản lý căng thẳng lâu dài: Mindfulness không chỉ giúp trong thi đấu mà còn hỗ trợ ngăn ngừa quá tải tâm lý, giảm nguy cơ kiệt sức (burnout) và cải thiện giấc ngủ, hồi phục tinh thần sau tập luyện cường độ cao.
• Giáo dục vận động viên trẻ: Việc hình thành thói quen chánh niệm từ sớm giúp xây dựng kỹ năng quản lý stress và tập trung, góp phần phát triển toàn diện về tinh thần và kỹ thuật.

Kết luận

Thử nghiệm 2025 khẳng định rằng mindfulness là một công cụ hiệu quả để giảm lo lắng và tăng cường khả năng tập trung cho vận động viên chuyên nghiệp. Chương trình kéo dài 8 tuần mang lại cả lợi ích tâm lý và sinh lý, bao gồm giảm cortisol, tăng hoạt động vùng trước trán và cải thiện khả năng hồi phục tinh thần. Ứng dụng rộng rãi trong huấn luyện, chuẩn bị trước thi đấu và chăm sóc sức khỏe tâm thần giúp vận động viên duy trì trạng thái tâm lý tối ưu, cải thiện hiệu suất thi đấu và giảm nguy cơ sa sút tinh thần trong môi trường cạnh tranh cao.

Hông Liên