Nhiều người vẫn lầm tưởng, làng Triều Khúc chỉ gồm dân ngụ cư làm nghề dệt, thu gom và tái chế đồng nát. Giọng nói ở đây nghe cũng nằng nặng, không thanh thoát, nhẹ nhàng như của người Tràng An. Tuy nhiên, theo những gì ghi lại ở đình làng, thì Triều Khúc là nơi Phùng Hưng năm 791 từng tập hợp và luyện quân chuẩn bị giao chiến với tướng giặc Cao Chính Bình của nhà Đường. Dân làng còn sáng tác những tiết mục văn nghệ dân gian đặc sắc để kỷ niệm thời đó.

Phùng Hưng thắng giặc, lên ngôi vua, xưng là Bố Cái Đại Vương. Sau khi ông mất, dân làng đã lập đền thờ và suy tôn làm thành hoàng. Từ đó, làng có lễ hội diễn ra từ ngày mùng 9 đến ngày 12 tháng Giêng hàng năm, nhưng ba năm một lần mới tổ chức lễ chính rước sắc thành hoàng. Lễ hội là dịp để người dân tạ ơn thánh thần đã mang lại cuộc sống no ấm, an bình cho dân làng. Sau lễ rước sắc là lễ nhập tịch, cuối cùng là lễ tế giã rước Thánh hoàn cung. Trong lễ nhập tịch, bao giờ nghệ thuật múa trống bồng cũng thu hút sự chú ý, cổ vũ của người xem bởi nét độc đáo của nó.

Theo ông Vũ Văn Đông, người dân xóm Chùa, trước kia người làng vẫn dùng từ “cặp đĩ đánh bồng”để chỉ nghệ thuật này. Trải qua thời gian, cuộc sống ngày càng hiện đại, lớp trẻ “ngượng ngùng” khi dùng từ “đĩ”, nên đã chuyển sang gọi là múa trống bồng. Hiện, lớp trẻ ít người biết múa trống bồng mà chủ yếu được người già trong làng lưu giữ. Những người am hiểu nhất về nghệ thuật này phải kể tới các cụ Bùi Văn Tốt, Triệu Đình Hồng... Trong đó, ông Đông đã gần 70 tuổi nhưng thời trai trẻ, cũng từng là “cặp đĩ đánh bồng”.Sở dĩ gọi là “cặp đĩ” vì người múa trống bồng phải là trai chưa vợ, có khuôn mặt khôi ngô, trắng trẻo, mặc váy áo và tô môi đỏ đóng giả nữ, đặc biệt phải có tài nhảy múa, lúc biểu diễn phải toát lên vẻ... lẳng lơ. Theo ông Đông, thời xưa, do đời sống còn nhiều khó khăn nên múa trống bồng cũng thiếu thốn đủ thứ. Khăn mỏ quạ chít đầu phải mượn của mẹ, chị hoặc em gái. "Hồi ấy làm gì có tất trắng, chúng tôi phải tìm những miếng vải trắng quấn vào chân làm xà cạp, quần áo hầu hết là áo the đen chứ không có áo nẹp ngắn, quần dài, thắt lưng xanh đỏ diêm dúa, rực rỡ như bây giờ. Mặc dù vậy, ai cũng mơ ước được chọn vào đội chơi trống bồng dù chỉ một lần trong đời”, ông Đông kể.
Thông thường, làng nghề dịp cuối năm bao giờ cũng bận rộn, nhưng ngoài những lúc bên khung dệt, nam thanh nữ tú ở Triều Khúc còn có niềm vui riêng, đó là tối tối đi tập múa bồng, múa lân, hát đối... ở sân đình.Múa trống bồng thường có bốn nam, chia thành hai cặp và diễn ra trong buổi lễ tế nhập tịch vào sáng sớm mùng 9 tháng giêng, khi lá cờ đại được kéo lên trước cửa đình. Lúc này, tại đình Triều Khúc đã trang hoàng đủ màu sắc rực rỡ của cờ ngũ hành, bát bửu, kiệu hoa, lọng xanh đỏ,... cộng với âm thanh rộn rã, thúc giục của tiếng trống, chiêng, tù và.Cứ mỗi lần trong đình dâng lễ vật, dâng rượu là bên ngoài, trống chiêng khua lên inh ỏi, từng đôi nam đóng giả nữ sắm vai con đĩ đánh bồng với phấn son, váy áo rực rỡ, đeo trống qua cổ thể hiện tài nghệ trước hàng ngàn khán giả...

Ông Đông cho biết, múa trống bồng có khoảng 30 điệu nhưng không thể thiếu ba động tác chính: đánh trống bồng đi ngang, uốn tay như bông hoa rồi lượn tay vuốt xuống tang trống. Điều quan trọng là khi múa, người biểu diễn phải thể hiện hết mức tài nghệ của mình. Hai người múa tay chân đối xứng, đối mặt, đối lưng nhau nhịp nhàng theo tiếng nhạc đệm (gồm trống khẩu, thanh la và trống bản). Động tác khó nhất là lúc hai người cùng vung tay đánh trống, chân nhấc cao, bước rộng rồi xoay người tì lưng vào nhau. Nếu không phối hợp ăn ý và tập nhuần nhuyễn thì rất dễ xô vào nhau.Tài nghệ của cặp múa trống bồng không chỉ ở bàn tay, đôi chân, sự phối hợp nhịp nhàng mà còn ở khuôn mặt, nét cười. “Do hầu hết là diễn viên nghiệp dư nên việc thể hiện nét tươi vui, hân hoan, lẳng lơ trên khuôn mặt là điều không dễ dàng. Nhiều người có nét mặt rất ưng ý, nhưng khi múa lại quên mất sự mềm dẻo và phối hợp kém nhịp nhàng. Chính vì thế, các cặp múa trống bồng phải mất cả tháng tập luyện...”, ông Đông kể.Múa trống bồngChính vì những động tác khó, phức tạp nên giới trẻ ngày nay ít quan tâm và say sưa với nghệ thuật này. Đây cũng là rào cản cho việc lưu giữ và phát triển nghệ thuật múa trống bồng ở Triều Khúc. Vũ Duy Dương, con trai trưởng của ông Đông, từng có nhiều năm làm “cặp đĩ đánh bồng”, nhưng từ ngày có vợ con, cuộc sống bận rộn với đủ kế sinh nhai nên anh cũng dần xa đám rước. ông Đông trầm tư: “Giờ tuổi cao, sức yếu nhưng năm nào tôi cũng có mặt ở hội làng, thưởng thức không khí nhộn nhịp của ngày xuân. Múa trống bồng vẫn là tiết mục không thể thiếu trong lễ hội nhưng xem ra, các tay múa đã không còn mềm dẻo, linh hoạt và tinh tế như xưa...”.

                                                                                                                                                                                                                                                                                                         Theo htx.dongtak.net