Nghiên cứu Phân tích Kinh tế Y tế Công cộng (2025) đã tiến hành một phân tích chi phí-hiệu quả (cost-effectiveness analysis) nhằm đánh giá giá trị của việc triển khai các chương trình tập luyện thể dục tại cộng đồng, bao gồm công viên, nhà văn hóa, trung tâm sinh hoạt cộng đồng và các không gian công cộng khác. Mục tiêu chính là giảm gánh nặng bệnh tật do các bệnh chuyển hóa, như tiểu đường type 2, tăng huyết áp và hội chứng chuyển hóa, đồng thời thúc đẩy lối sống lành mạnh, tăng cường sức khỏe cộng đồng.

Bối cảnh và lý do nghiên cứu

Bệnh chuyển hóa đang gia tăng nhanh chóng, đặc biệt ở các đô thị đông dân và khu vực thu nhập trung bình. Chi phí y tế liên quan đến quản lý bệnh lý này, bao gồm thuốc men, nhập viện và biến chứng lâu dài, chiếm phần lớn ngân sách y tế. Trong khi đó, tập luyện thể chất đều đặn được chứng minh là giảm nguy cơ mắc bệnh, cải thiện kiểm soát đường huyết, huyết áp và lipid máu. Tuy nhiên, việc áp dụng cá nhân hóa tập luyện thường gặp rào cản về chi phí, tiếp cận cơ sở vật chất và tuân thủ. Chương trình tập luyện tại cộng đồng xuất hiện như một giải pháp khả thi, chi phí thấp và có tác động lan tỏa.

Thiết kế nghiên cứu

• Đối tượng: Hơn 1.500 người trưởng thành tham gia các chương trình tập luyện cộng đồng, so sánh với nhóm đối chứng không tham gia chương trình.
• Can thiệp: Các chương trình bao gồm aerobic cường độ vừa phải, tập kháng lực, bài tập cân bằng và linh hoạt, được tổ chức 3–5 buổi/tuần, hướng dẫn bởi huấn luyện viên hoặc tình nguyện viên được đào tạo.
• Đo lường: Chi phí triển khai (cơ sở vật chất, huấn luyện viên, quản lý), chi phí y tế tiết kiệm được (giảm nhập viện, giảm dùng thuốc), tỷ lệ tuân thủ tập luyện, cải thiện chỉ số sức khỏe (BMI, huyết áp, HbA1c).
• Phân tích: Sử dụng mô hình dự báo dài hạn (10–15 năm) để ước tính lợi ích kinh tế và y tế, tính toán tỷ lệ chi phí trên năm sống khỏe (cost per QALY – quality-adjusted life year).

Kết quả chính

1. Chi phí triển khai: Mặc dù có chi phí ban đầu cho cơ sở vật chất, thiết bị tập luyện và huấn luyện viên (~150–200 USD/người/năm), nhưng mức đầu tư này nhanh chóng được bù đắp nhờ giảm chi phí y tế dài hạn.
2. Giảm gánh nặng bệnh chuyển hóa: Sau 5 năm, nhóm tham gia chương trình ghi nhận giảm 25–30% nguy cơ phát triển tiểu đường type 2 và giảm 15–20% nguy cơ tăng huyết áp so với nhóm đối chứng. Số lần nhập viện giảm trung bình 0,4–0,6 lần/người/năm, tiết kiệm đáng kể chi phí điều trị.
3. Hiệu quả chi phí: Tỷ lệ chi phí trên năm sống khỏe (cost per QALY) thấp hơn đáng kể so với nhiều can thiệp y tế truyền thống, chứng minh đây là một trong những biện pháp y tế công cộng có hiệu quả kinh tế cao nhất.
4. Tác động xã hội: Ngoài lợi ích sức khỏe, các chương trình tạo ra môi trường xã hội tích cực, tăng cường tương tác cộng đồng, động viên lẫn nhau, từ đó cải thiện tỷ lệ tuân thủ tập luyện và nâng cao chất lượng cuộc sống.

Cơ chế tác động

Tập luyện cộng đồng giúp cải thiện khả năng chuyển hóa glucose, giảm đề kháng insulin, duy trì huyết áp ổn định, đồng thời hỗ trợ kiểm soát cân nặng và giảm stress. Môi trường nhóm và sự hướng dẫn chuyên nghiệp tăng động lực, giảm bỏ tập, và xây dựng thói quen lâu dài, từ đó đem lại tác động sức khỏe bền vững.

Ứng dụng thực tiễn

• Chiến lược y tế công cộng: Các nhà hoạch định chính sách nên đầu tư mạnh mẽ vào sáng kiến "tập thể dục là thuốc", xây dựng cơ sở hạ tầng dễ tiếp cận và tổ chức các chương trình thường xuyên.
• Đa dạng hóa đối tượng: Có thể mở rộng cho cả trẻ em, người trưởng thành và người cao tuổi, điều chỉnh cường độ và loại hình tập luyện theo nhu cầu sức khỏe.
• Tích hợp công nghệ: Sử dụng ứng dụng theo dõi, thiết bị đeo và nền tảng trực tuyến để giám sát tiến trình, nhắc nhở và tăng cường sự tham gia.
• Hiệu quả dài hạn: Chương trình cộng đồng không chỉ giảm gánh nặng bệnh lý, mà còn cải thiện sức khỏe tinh thần, tăng gắn kết xã hội, và nâng cao nhận thức cộng đồng về lối sống lành mạnh.

Kết luận

Nghiên cứu 2025 chứng minh rằng chương trình tập luyện thể dục cộng đồng là một can thiệp hiệu quả về chi phí và sức khỏe, có tác động tích cực lâu dài đối với bệnh chuyển hóa và chất lượng cuộc sống. Việc đầu tư vào cơ sở vật chất, huấn luyện viên và tổ chức chương trình không chỉ mang lại lợi ích kinh tế mà còn tăng cường sự gắn kết xã hội, nâng cao tỷ lệ tuân thủ và thúc đẩy thói quen tập luyện lâu dài. Đây là một chiến lược ưu tiên trong y tế công cộng, góp phần xây dựng cộng đồng khỏe mạnh, năng động và giảm áp lực lên hệ thống y tế.

Hồng Liên